نقش زیست‌فناوری در توسعۀ حقوق بین‌الملل محیط‌زیست

Abstract

زیست‌فناوری با حفاظت از تنوع زیستی و ابداع راهکارهایی از جمله برای حذف آلاینده‌های آب، خاک و هوا، امکان بهره‌وری از زیست‌توده و زیست‌دیزل را در تأمین سوخت فراهم کرده است و با ایجاد زمینه‌ای برای بهره‌برداری از قابلیت استخراج مواد ژنتیکی ناشی از بقایای منقرض‌شدۀ گونه‌های گیاهی و جانوری به‌منظور شبیه‌سازی گونه‌های منقرض‌شده یا در معرض انقراض، بستری را برای توسعۀ حقوق بین‌الملل محیط‌زیست ایجاد می‌کند. این امر به‌ویژه با ارائۀ سازوکارهای جایگزین در مقابل روش‌های سنتی پیشگیری و حفاظت از تخریب محیط‌زیست می‌تواند به توسعۀ حقوق بین‌الملل در این حوزه کمک قابل ملاحظه‌ای کند. با وجود نقش قابل ملاحظۀ فناوری زیستی در توسعۀ حقوق بین‌الملل محیط‌زیست، ترکیبات سمی ناشناخته، واکنش‌های آلرژیک و آلودگی ژنتیک غیرقابل پیش‌بینی برآمده از عرضۀ ارگانیسم‌های سمی ناشی از دخل و تصرف در ارگانیسم‌های موجود به اکوسیستم‌ها می‌تواند زمینه‌ای را برای تخریب یا آلودگی مضاعف محیط‌زیست فراهم آورد. این در حالی است که پیامد‌های مثبت این فناوری و تأثیرات زیان‌بار آن از جمله عوامل تعیین‌کننده در شتاب‌بخشی به تغییر نگاه جامعۀ بین‌المللی نسبت به اهمیت محیط‌زیست و لزوم حفاظت و صیانت از آن شده که درنهایت روند توسعه و تدوین بیش از پیش حقوق بین‌الملل محیط‌زیست را سبب شده است. در این مقاله با تأملی در منافع و مضار زیست‌فناوری، به تأمل در این امر خواهیم پرداخت که زیست‌فناوری به چه نحو در خدمت توسعۀ حقوق بین‌الملل محیط‌زیست به کار گرفته می‌شود. در این خصوص، هرچند نباید از وجوه مثبت زیست‌فناوری چشم‌پوشی کرد، ضروری است تا به تبعات و آثار جانبی زیست‌فناوری نیز بی‌توجه نباشیم.