بررسی حقوقی نقش مالیات بر توسعۀ سیاسی و دموکراسی

Abstract

توسعۀ سیاسی و به دنبال آن دموکراسی از جمله مفاهیمی‌اند که با وجود داشتن زمینۀ سیاسی، پیوند و ارتباط جدی با دانش حقوق دارند. بنابراین، می‌توان گفت پایه و اساس دموکراسی، همان پایه و اساس حکومت قانون با رویکرد ماهوی و تضمین حقوق شهروندی به‌وسیلۀ ابزارهای قانونی است. نگاهی به تاریخ تکوین حکومت‌های دموکراتیک نشان می‌دهد که قانون‌مندشدن أخذ‌‌ مالیات و محل مصرف آن از طریق رضایت عمومی، عامل اصلی در گذار به دموکراسی بوده است. توجه دولت‌های دموکراتیک به مالیات صرفاً ایجادکنندۀ حق نظارت و به پاسخ طلبیدن نظام سیاسی نیست، بلکه فراتر از آن نشانی از وجود ترتیبات قانونی است که چنین روندی را موجب می‌شود. دموکراسی‌ها علاوه بر نیاز مالی به مالیات برای گذران امور جاری حکمرانی، به سبب تعهدات رفاهی که بر عهده می‌گیرند، نیاز بسیاری به مالیات دارند. سؤال اصلی این پژوهش این است که آیا مالیات را می‌توان ابزاری برای تحقق دموکراسی و توسعۀ سیاسی محسوب کرد؟ بررسی‌ها و نتایج این پژوهش نشان داد که صرف اخذ مالیات و اتکای کامل بر درآمدهای مالیاتی، نه‌تنها نشانۀ توسعۀ سیاسی و دموکراتیک‌بودن یا گذار به دموکراسی نیست، بلکه کیفیت دریافت مالیات و شیوۀ مصرف آن می‌تواند در بهبود شاخص‌های دموکراتیک مؤثر واقع شود. روش پژوهش ما از نوع تحلیلی-توصیفی و مبتنی بر مطالعات میان‌رشته‌ای است. داده‌های پژوهش به شیوۀ کتابخانه‌ای جمع‌آوری شده‌اند.