تحلیل لایه‌لایه علّی و امکان آینده‌پژوهی در حوزة امر سیاسی: کاربست پساساختارگرایی در فهم آینده

Abstract

مسأله اصلی در روش­‌شناسی این است که باید از چه روشی برای به دست آوردن معتبرترین معرفت/شناخت استفاده کنیم. از این منظر، هر یک از روش­‌شناسی­‌های موجود رفتارگرایی و پوزیتیسم گرفته تا پسارفتارگرایی و پساساختارگرایی، تلاش دارند از چشم­‌انداز خاص خود، نحوة دست­یابی به شناخت معتبرِ را توضیح ­دهند. اما آینده­‌پژوهی در معنای علمی خود، تلاش می­‌کند با استفاده از سایر روش­‌های مرسوم در علوم انسانی و اجتماعی فهمی از آینده و سناریوهای مختلف مبتنی بر آن را ارائه کند. تحلیل لایه­‌لایه علّی، از جمله روش­‌های آینده­‌پژوهی است که ضمن تلفیق سطوح مختلف تحلیل در چهار لایه متفاوت، از منظری پساساختارگرایانه به علّت­یابی مسائل و روندها و شکل­‌گیری سناریوهای مختلف آینده نگاه می­‌کند. این روش با تحلیل وجوه مختلف پدیده مورد سوال در چهار لایه لیتانی، نظام اجتماعی و ساختارها، گفتمان/جهان­بینی و اسطوره/استعاره به بررسی افقی و عمودی موضوع پژوهش می‌­پردازد، از ساختارگرایی فراتر می­رود و امکان شکل­‌گیری آینده‌­های متفاوت را ارزیابی می­کند. این مقاله در پی توضیح روش تحلیل لایه‌­لایه علّی، نحوه کاربست آن درسیاست و تلاش برای فهم وجوه پساساختارگرایانه آن است.