تدوین چارچوب اولویت‌گذاری تحقیقات بنیادی برای حمایت دولتی

Abstract

رشدِ فزاینده‌ گستره و عمق فعالیت‌های علمی از یک سو و محدودیت منابع از سوی دیگر، اولویت‌گذاری را به یکی از الزامات سیاستگذاری علم، فناوری و نوآوری تبدیل نموده است. در این زمینه تصمیم‌‎گیری در خصوص تحقیقات بنیادی به دلیل ویژگی‌هایی نظیر عدم قطعیت بالا و غیر قابل ارزیابی بودن منافع حاصله و در نتیجه ناممکن بودن تحلیل هزینه-منفعت به عنوان منطق اصلی اولویت‌گذاری بسیار دشوار است. در این مقاله، فرض شده یک نهاد ملی در ایران بودجه‌ مشخصی، برای حمایت از تحقیقات بنیادی در علوم طبیعی در اختیار دارد و باید از میان طرح‌های متقاضی، تعدادی را برای حمایت برگزیند. سؤال پژوهش، چگونگی انجام این کار است. برای پاسخ بدین سؤال مبتنی بر روش‌شناسی پژوهش علم طراحی ابتدا از طریق بازخوانی نظام‌مند پیشینه دانشی، مدل مفهومی اولویت‌گذاری تحقیقات بنیادی مبتنی بر چارچوب حل مسأله «انتخاب سبدپروژه تحقیق و توسعه» و «چالش‌های اولویت‌گذاری تحقیقات بنیادی» تدوین شد. سپس با پاسخ به چالش‌های یادشده، مدلی فرآیندی برای پاسخ به سؤال پژوهش تجویز شد. اعتبارسنجی مدل پیشنهادی، از طریق شبیه‌سازی کامپیوتری مدل ریاضیاتی و نیز پیمایش کیفی نظرات خبرگان جهت اعتبارسنجی منطق کلی مدل صورت گرفته است.