مفهوم‌سازی گفتمانی جنبش دانشجویی در ایران (مطالعۀ موردی دفتر تحکیم وحدت)

Abstract

هدف این مقاله آن است که با اتکا به نظریات گفتمانی فوکو و استفاده از ظرفیت‌های دیرینه‏شناسانه و برخی از امکانات تبارشناسانۀ وی و نیز با اتخاذ سطح تحلیل گفتمانی در فهم سنت و تجدد و نسبت میان آن‌ها، به مفهوم‌سازی و دوره‏بندی گفتمانی دفتر تحکیم وحدت از آغاز شکل‏گیری تاکنون بپردازد و افزون‌بر مشخص نمودن ویژگی‌های گفتمانی هر دوره از حیث نسبت با گفتمان سنتی و تجددی، نشان دهد که در هر دوره چه نوع صورت‌بندی گفتمانی‏ در دفتر تحکیم صورت گرفته و این صورت‌بندی‏ها تا کدامین آستانه پیش رفته‏اند. در این مسیر، روش دیرینه‏شناسانۀ فوکویی و استراتژی‌های روش‏شناختی وی مبنای کار قرار گرفت و پس از تعیین گزاره‏ها (کنش‏های کلامی و غیرکلامی مؤثر) به عنوان جامعۀ آماری، نمونه‏گیری هدفمند تا آنجا ادامه یافت که به اشباع رسید و داده‏های برآمده از نمونه‏های جدید، چیزی بر اطلاعات پیشین ما نیفزود. با توجه به چنین مبنای نظری و روشی‏، مشخص شد که پنج دورۀ «تطور از گفتمان روشنفکری دینی به گفتمان اسلام ناب»، «بازتولید گفتمان اسلام ناب»، «تطور از گفتمان اسلام ناب به سمت گفتمان روشنفکری دینی»، «تطور از گفتمان روشنفکری دینی به گفتمان تجددی و تشدید نقاط تفرق گفتمانی» و «صورت‌بندی و تعمیق دو گفتمان متعارض (گفتمان مدرن و اسلام ناب) در دو تحکیم وحدت مجزا» را می‏توان از هم جدا نمود.