بررسی تأثیر گروه‌های شیعۀ عراق بر عدم موفقیت طرح خاورمیانۀ جدید

Abstract

س <br />ایالات متحدة آمریکا به‌مثابة یکی از بازیگران اصلی منطقة خاورمیانه که پس از فروپاشی شوروی، مدعی رهبری نظام تک‌قطبی جهان شده، طی دو دهة گذشته تلاش کرده است عامل مؤثری در شکل دادن به منطقة خاورمیانه باشد؛ برای این منظور، طرحی را با عنوان خاورمیانة جدید در جهت حضور و تداوم سلطة خود بر این منطقة راهبردی با هدف تأمین و کنترل منابع انرژی، مهار بیداری اسلامی ملت‌های منطقه و تجزیه و تضعیف دولت‌های منطقه به‌منظور حفظ امنیت و برتری رژیم غاصب اسرائیل، به‌اجرا درآورده است. آمریکا برای اجرای طرح خاورمیانة جدید، عراق را نقطة آغاز قرار داد و با سرنگونی رژیم صدام در سال 2003 قصد داشت با ایجاد نظام جدید مطابق الگوی غربی و تأمین‌کنندة منافع غرب، نظام‌های منطقه را در چارچوب آن طرح دگرگون کند؛ اما پس از گذشت 9 سال از حضور آمریکا در عراق، شیعیان عراق که در رأس آنها گروه‌های اسلام‌گرا قرار دارند، برخلاف میل و خواستة آمریکا به‌قدرت رسیدند و در نتیجة آن، آمریکایی‌ها نه‌فقط به اهداف طرح خاورمیانة جدید دست نیافتند، بلکه در پایان سال 2012، به خروج از عراق مجبور شدند. پرسش اصلی این مقاله این است که «گروه‌های شیعة عراق در عدم موفقیت طرح خاورمیانة جدید آمریکا چه تأثیری داشتند؟». فرضیة ما این است که گروه‌های شیعة عراق با عملکرد مثبت و هم‌افزایی و به‌کارگیری عنصر مرجعیت که در مراحل مختلف، محوریت پیدا کرده بود، موفق شدند قدرت را در عراق در دست گرفته، از این راه طرح آمریکایی خاورمیانة جدید در عراق را با عدم موفقیت روبه‌رو کنند. در این پژوهش، افزون بر بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌ای، از روش میدانی شامل مصاحبه با صاحب‌نظران کلیدی گروه‌ها و جریان‌های شیعی عراق و نیز مشاهد‌ه‌ها و تجربه‌های شخصی استفاده شده است و با استفاده از روش تحلیلی- توصیفی داده‌های اسنادی و گردآوری‌شده از تحقیقات میدانی، تجزیه و تحلیل شده است تا در جهت رد یا اثبات فرضیة یادشده نتایج به‌دست آید.