چگونگی عروج و افول حکومت در تاریخ بیهقی

Abstract

تاریخ بیهقی را به‌عنوان یکی از آثار جاودانة تاریخی و فرهنگی ایران می‌شناسیم، ازآنجایی‌که بیهقی به اسناد و اطلاعاتی دسترسی داشت که منابع گرانقدری در زمینة شیوة حکومت‌گری، ادارة جامعه و چگونگی زندگی سیاسی و اجتماعی در دورة غزنویان به شمار می‌آیند. به‌این‌ترتیب، تاریخ بیهقی را می‌توان تاریخ سیاسی–‌اجتماعی دانست. آنچه اکنون از تاریخ بیهقی در دسترس است، بیشتر مربوط به دوره‌ای است که افول و سقوط حکومت غزنویان آغاز شده بود. حال، پرسش اصلی این است که چرا حکومت غزنویان رو به انحطاط رفت و با پاسخ به آن، به چرایی انحطاط و فروپاشی حکومت‌ها رسید. این مقاله با محور قرار دادن سیاست، با رهیافتی تفسیری و روشی تاریخی، چگونگی طرح مسئلة افول سیاسی و عوامل مرتبط با آن را در تاریخ بیهقی هدف خود قرار داده است. به نظر می‌رسد بیان داده‌ها و تحلیل‌های محتاطانه و مصلحت‌اندیشانه، ویژگی تاریخ بیهقی است. بنابراین، تاریخ بیهقی خوانندة جویای اطلاعات تاریخی را تا حدودی راضی می‌کند، اما از عطش پیدا کردن چرایی حوادث نمی‌کاهد.