ارزشِ باورِ دینیِ عقلانى

Abstract

[مدعاى ما در این نوشتار این است که] تنها نوع عقلانیت در باور که مى توان بشر را مسئول تلاش در راه آن دانست، عقلانیتِ3 است. زیرا تنها این نوع از عقلانیت است که تحت اراده بشر قرار دارد. استدلال من این است که گرچه بشر نمى تواند از باورهایى که در زمانى معین دارد اجتناب کند، مى توان او را بدین خاطر که طى یک دوره از زندگانى خویش کارى در مورد باورهاى خود نکرده است مسئول شمرد. مى توان او را بدین جهت مسئول شمرد که به حدى که خودش کافى مى داند، در حیطه اى تحقیق نکرده تا شواهد بیشتر به دست آورد و ببیند که شواهد مذکور دال بر چیست.<br /> <br /> باورها تا آنجا عقلانیِ3 هستند که مبتنى بر تحقیقى باشند که به چشم شخص صاحب باور کافى بوده است. اگر داشتن باورى عقلانى در مورد موضوعى اهمیت داشته باشد، آن اهمیت بدین علت است که حصول اطمینان از این که یک باور عقلانى3 دارم، نهایت کارى است که مى توانم در جهت حصول اطمینان از این که یک باور عقلانیِ5 دارم انجام دهم; یعنى باورى که در واقع با تحقیق کافى تأیید مى گردد. باور در صورتى عقلانى3 است که صاحب باور آن را عقلانیِ5 بداند حصول اطمینان از این که یک باور عقلانى5 دارم، تنها چیزى است که مى توانم در جهت حصول اطمینان از داشتن باورى راستین انجام دهم. زیرا تنها از طریق کسب شواهد بیشتر که درست، بیانگر و ذیربط باشد، از طریق وارسى موازین استقرایى خود و آنچه نشان مى دهند (نه سرپوش گذاردن بر شواهد یا تحریف موازین مذکور) مى توانم باور خود را از نوعى بسازم که با اتکا به تمامى شواهد من واقعاً از احتمال زیادى برخوردار باشد. و حصول اطمینان از این که باورى دارم که بسیار محتمل است، تنها کارى است که مى توانم در جهت حصول اطمینان از داشتن باور راستین انجام دهم. زیرا یک باور بسیار محتمل، باورى است که به احتمال بسیار زیاد درست است.