نقش مقصود معنای زندگی در شعر و اندیشه حافظ

Abstract

هدف از نگارش این مقاله,پژوهش در مسئله معنای زندگی در شعر و اندیشه حافظ است.بیان چند نکته در ابتدای مقاله ضروری به نظر می رسد. نخست این که موضوع بحث و بررسی در این مقاله, مسئله معنای زندگی و شناسایی مصادیق آن در دیوان حافظ است و نه شناسایی معنای خلقت و آفرینش از نگاه او, چرا که سرشت و ساحت این دو بحث متفاوت است.دوم این که, می توان به بحث معنای زندگی از دو جنبه نگریست;یکی معنای زندگی با توجّه به دنیا, و دیگری, معنای زندگی با توجّه به آخرت, که در دومی مفاهیم و اصطلاحات دینی ای همچون (نجات ), (فلاح) یا (رستگاری) به میان می آید. اما در بحث (معنای زندگی با توجّه به دنیا ) , می توان از معنای زندگی به سه معنا, سخن گفت.<br /> الف) معنای زندگی به معنای هدف زندگی, که خود قابل تقسیم به دو بخش است. نخست ; (هدف خودبنیاد)و دیگری (هدف خارجی) یا (بیرونی). منظور از هدف خودبنیاد, هدفی است که یک موجود دارای علم و اراده ـ در این جا احراز علم و اراده برای موجود صاحب زندگی شرط لازم است ـ از سر علم و اراده در فعل و ترک خویش جست وجو می کند. از آن جا که این نوع هدف از درون و باطن موجود دارای علم و اراده (انسان ) برخاسته است, به آن هدف (خودبنیاد) نام داده اند.<br /> اما منظور از هدف خارجی زندگی , هدفی است که سازنده دارای علم و اراده یک از ساختن یک موجود و یا به تعبیر دیگر , از دهش و اعطای زندگی به آن موجود , دنبال می کند . به دیگر سخن , خاستگاه هدف خارجی در درون و باطن موجود خلق شده زندگی نیست , در این جا احراز علم و اراده برای مخلوق شرط لازم نیست , بلکه سرچشمه و خاستگاه آن در بیرونِ آن موجود و در ذهن و ضمیر سازنده آن نهفته است .