علیت ذهنی

Abstract

مسئلۀ علیّت ذهنی- دست‌کم از زمان دکارت - از مهم‌ترین مسائل فلسفۀ ذهن بوده است. فیلسوفان دکارتی از آن‌جا که تعامل علّی نفس و بدن را مشکل‌ساز می‌دانستند، هر یک به شیوه‌ای رابطۀ علّی مستقیم میان نفس و بدن را کنار گذاشتند. با این حال، این مسئله با کنار‌گذاشتن نفس مجرّد دکارتی در دورۀ معاصر نیز حل نشده است و همچنان از مهم‌ترین مسائل است. اگر مسئلۀ ذهن و بدن را اساسی‌ترین مسئله در فلسفۀ ذهن معاصر به حساب آوریم، دست‌کم یک صورت مسئلۀ ذهن و بدن مسئلۀ علیّت ذهنی است. اگر در نظر دکارت تفاوت دو جوهر نفس و بدن مانعی بر سر راه تعامل علّی این دو به حساب می‌آمد، با اصالت دادن به امور فیزیکی نیز مسئله صورت دیگری پیدا می‌کند: ذهن چگونه می‌تواند نیروهای علّی‌‌اش را در جهانی که اساساً فیزیکی است، اعمال کند؟ فیلسوفان بر اساس دیدگاه‌های متفاوتشان دربارۀ علیّت و نیز چیستی ذهن، راه‌حل‌های متفاوتی برای مسئلۀ علیّت ذهنی مطرح کرده‌اند، که به بخشی از این مسائل در این مقاله پرداخته می‌شود.