بررسی روند توهّم مالی در اقتصاد ایران (رهیافت مدل شاخص‌های چند گانه - علل چند گانه)

Abstract

توهّم مالی اشاره به درک نادرست پارامترهای مالی و برآورد بیش از حد و کم‌تر از حدّ مخارج و بدهی‎های مالیاتی دارد که موجب سوگیری در تصمیم‎گیری بودجه‏ای در تمام سطوح دولت می‌شود. مقالۀ حاضر تحلیلی تجربی از برآورد شاخص توهّم مالی برای اقتصاد ایران طی دوره 1360 تا 1391 با به‌کارگیری رویکرد معادلات ساختاری در قالب مدل شاخص های چند گانه – علل چند گانه ( MIMIC ) را ارائه می‎دهد. در این راستا از متغیّرهای بار مالیاتی و سطح آموزش به‌عنوان علل و از متغیّرهای بدهی عمومی دولت، نسبت مالیات غیرمستقیم به مالیات مستقیم و نسبت مخارج مصرفی خصوصی به بدهی‌های عمومی دولت به‌عنوان پیامدهای آن استفاده شده است. نتایج حاصل از تخمین مدل نشان می‌دهد، اندازۀ بار مالیاتی با ضریب (79/0) مهم‌ترین علّت اندازۀ توهّم مالی است که سیاست گذاران سعی در پنهان کردن این بار مالیاتی از طریق توهّم بدهی‌های دولت و توهّم مخارج مصرفی بخش خصوصی نسبت به سطوح بدهی هستند. همچنین روند توهّم مالی در دورۀ تحت بررسی سیر صعودی دارد که نشان می‌دهد سیاست‌گذاران مالی طی این سال‌ها از تدابیر توهّم مالی به-منظور تحریف ادراکات مالیات دهندگان از بار مالیاتی بهره برده‌اند.