انتظار از قرآن در تفاسیر قرن اخیر

Abstract

شناسایى و بررسى پیش فرض‌ها و انتظارات مفسّران در تفاسیر قرن اخیر است. نویسنده، "هرمنوتیک" و "علم التفسیر" را معادل یکدیگر دانسته و پنج اصل را در کار تغییر متون کهن بر شمرده که عبارتند از: 1. پیش فهم‌ها یا اطلاعات پیشین مفسّر، 2. علایق و انتظارات مفسّر از متن مورد تفسیر، 3. تلاش مفسّر براى شناسایى فضاى تاریخى شکل‌گیرى متن، 4. شناخت مرکز معنایى متن و تفسیر مجموعه پیامها و معارف بر محور آن و 5. ترجمه متن در افق تاریخى مفسّر. نگارنده گستره دو اصل اوّل را بسیار وسیع دانسته، از این رو فقط به تحلیل پیش فرض‌ها و انتظارات دو تفسیر فى "ظلال القرآن" سیّد قطب و "المیزان فى تفسیر القرآن" علامه طباطبایى روى آورده است. پاسخ‌گویى دین به همه نیازهاى انسانى، خاتمیّت رسالت و جاودانگى قرآن، اصالت وحى و نفى خرد محورى در مقام ناسازگارى عقل و وحى، نفى تسامح و تساهل دینى، امکان ادراک مفاهیم در فضاى عمل و عینیّت از مهم‌ترین پیش فرض‌ها و انتظارات سیّد قطب است و رسالت و کارآیى دین و قرآن، ابعاد اجتماعى پیام وحى، اعتقاد به قوانین ثابت و متغیّر در قرآن، حضور دین در عرصه حیات انسانى، اعتقاد به روشنگرى قرآن و تفسیر قرآن به قرآن نیز از مهم‌ترین پیش فرض‌ها و انتظارات علامه طباطبایى است.