بازتاب تفکّر اصلاحی در تفاسیر جدید

Abstract

آثار نهضت اصلاحى بر تفسیر نگارى قرن چهاردهم مورد بررسى قرار گرفته است. قرن چهارده هجرى با ظهور مصلحان استعمار ستیز و شعارهاى بازگشت به اسلام، نهضت تفسیرى پى‌نهاده شد که بزرگ‌ترین شاخصه آن پرداختن به مسائل اجتماعى و سیاسى بود. گذار شتابناک به دو دوره شکوفایى و سیر نزولى تمدن اسلامى و ظهور بیدارگران در طلیعه قرن چهارده هجرى، زمینه‌ساز رویکرد نو به تفسیر قرآن گردید. نویسنده با تبیین زمینه‌هاى اجتماعى، فکرى سیاسى و اقتصادى جنبش اصلاحى در دو عرصه برون دینى و درون دینى، ابعاد تأثیر این جنبش بر تفسیر قرآن را به کاوش گرفته است. پدید آمدن روش عقلى، جامعه‌نگرى، عقل‌گرایى که بالطبع مستلزم فرو کاستن منزلت روش تفسیر نقلى (اخبار تفسیرى، اسباب نزول( بود و همچنین پرهیز از تفسیر مبهمات، دگرگونى نگاه تاریخى به قرآن و ژرف نگرى به داستانها و قصص قرآن، دورى گزیدن از تعصبات مذهبى در تفسیر، رویکرد افزون‌تر به فلسفه دنیوى آموزه‌هاى دینى، پیوسته دیدن معارف قرآن و پیدایى سبک تفسیر موضوعى، ساده نگارى و طرح موضوعات نو پیداى موقتى، جملگى آثارى است که از نهضت اصلاحى برخاسته و بر تفسیر قرآن در قرن حاضر پرتو افکنده است.