گفت و گو با استاد معرفت

Abstract

در این گفت‌وگو پاسخهاى استاد معرفت به پرسشهاى چندى در باب فهم قرآن گزارش شده است. در آغاز این پرسش مطرح مى‌شود که آیا فهم قرآن ممکن است یا نه و در صورت امکان، معیار فهم صحیح و معتبر چیست؟ استاد معرفت پس از بیان هدفِ طرحِ نسبى بودن فهم قرآن از سوى کسانى و زمینه نداشتن آن در رابطه با متون دینى اسلام، به پرسش فوق پاسخ داده و معیار فهم را وضع معرفى مى‌کند. سپس به این پرسش که آیا قرآن زبان خاص دارد یا نه، پاسخ داده معتقد است که قرآن زبان خاص ندارد بلکه زبان قرآن و زبان دین زبان عرف عام است. در ادامه به فلسفه اختلاف مفسّران اشاره کرده و آن را طبیعى تلقى کرده نه ناشى از فقدان معیار براى فهم. آن گاه به تفسیر ظهر و بطن پرداخته و با کمک روایات آن را تعریف کرده است و در ادامه گفته است که علم به بطن قرآن که همان تأویل است، اختصاص به افراد خاص ندارد. سپس این مسأله را که آیا فهم بطن ضابطه‌مند است یا نه و اگر هست آن ضوابط چیست؟ مورد بحث قرار داده و آن را همانند تفسیر داراى ضوابط دانسته است. در ادامه، نخست ضوابط تفسیر را بیان کرده و بعد ضوابط تأویل را با دو عنوان: رعایت قانون سبر و تقسیم در فهم آیه و عدم تضاد با ظاهر آیه، توضیح داده است. در پایان به بیان تأویل در عرف قرآن پرداخته چهار معنى براى تأویل ذکر نموده سه معناى آن را اصطلاح قرآنى مى‌داند و یکى را اصطلاح روایى دانسته و در آخر به فرق تفسیر و تأویل متشابه اشاره مى‌کند.