مفهوم‏ شناسی احباط از منظر قرآن

Abstract

مقایسه نظرات متکلمان فرقه‌هاى اسلامى در باب احباط با دیدگاه قرآن است. احباط در لغت به معناى باطل کردن، تباه ساختن و در اصطلاح، باطل شدن اعمال نیک با گناهان بزرگ و محو شدن پاداش اعمال پیشین با نتایج شوم گناهان پسین است. برخى از متکلمان معتزلى بر خلاف امامیه و گروهى از متکلمان اهل سنت، احباط را به صورت قاعده‌اى کلى مى‌پذیرند. نویسنده پس از گزارشى از پیشینه تاریخى احباط به دیدگاه متکلمان شیعه و اهل سنّت اشاره کرده و دلایل موافقان احباط را گزارش کرده است. سپس زمینه‌هاى احباط عمل، پیامدهاى احباط در دیدگاه معتزله، حقیقت ایمان و کفر و ملاک و معیار سنجش اعمال را به تفصیل مورد بحث قرار داده و در پایان از آیات قرآن نتیجه گرفته است که اگر انسان حسنه‌اى انجام دهد و یا سیئه‌اى مرتکب شود، نتیجه آن را خواهد دید. و اگر کبیره انجام دهد از ایمان خارج نمى‌شود. در منطق قرآن احباط مربوط به کسانى است که در برابر احکام الهى ایستاده‌اند و جحود و سرپیچى دارند، امّا احباط براى مؤمنان هرگز مطرح نیست. بنابراین احباط به آن معنى که معتزله اعتقاد دارند باطل است.