نگرشى تطبیقى به دانش تفسیر و هرمنوتیک شلایر ماخر

Abstract

بررسى و نقد همانندى‌ها و تفاوتهاى هرمنوتیک شلایرماخر با دانش تفسیر است. شلایر ماخر متکلم برجسته آلمانى، پایه‌گذار الهیات اعتدالى و هرمنوتیک جدید است. او به برخى از باورها و مراسم مذهبى نقدهاى محکمى دارد و در زمینه‌هاى خداشناسى، مسیح‌شناسى و کتاب مقدس نظریات جدیدى دارد. شلایر ماخر هرمنوتیک را از شکل ویژه آن خارج ساخت و از هرمنوتیک عام سخن گفت. او از ویژگى‌هاى هرمنوتیک خاص چشم پوشید و به نقاط مشترک تمامى هرمنوتیک‌ها توجه کرد. هرمنوتیک مورد نظر ماخر، شرایط و ضوابط هر گفتار و نوشتارى را در خود داشت. بنابراین یک تفاوت اساسى میان هرمنوتیک شلایر ماخر و تفسیر وجود دارد. تفسیر اصطلاحى، هرمنوتیک خاص است و هرمنوتیک وى، عام. در امکان تبدیل دانش تفسیر به دانشى عام نه ویژه قرآن شواهد گوناگونى در جاى‌جاى منابع تفسیرى و قرآن پژوهى دیده مى‌شود. دانش تفسیر به هرمنوتیک خاص شباهت دارد. در دانش تفسیر موضوع، آیات قرآن است و در هرمنوتیک ماخر موضوع فهم است و قلمرو آن فهم هر نوشتار و گفتار. در هرمنوتیک شلایر ماخر هدف تجربه کردن اعمال ذهنى مولف است و در دانش تفسیر هدف کشف مراد خدا. شلایر ماخر به دلایلى معتقد است که نیت مؤلف قابل دست‌یابى نیست. برخى از اشکالات او به هدف تفسیر نیز وارد است. در هرمنوتیک ماخر، معناى نهایى و قطعى متن از احکام اصولى است هر چند نظرگاه او ایراداتى دارد. در دانش تفسیر نیز متن یک معنى دارد اما با لایه‌هاى بسیار، در دانش تفسیر معنى هم واحد است هم متعدد. هرمنوتیک شلایر ماخر دوسویه دارد: هرمنوتیک دستورى و هرمنوتیک فنى و هر یک از این سویه‌ها همانندى‌ها و تفاوتهایى با دانش تفسیر دارد.