نقدى سندشناسانه بر احادیث مجمع البیان

Abstract

سخن از درآمیختگى سخن غیر معصوم با معصوم در تفسیر مجمع البیان است. نگارنده دو حقیقت تلخ درباره تفسیر ثمین مجمع البیان را که عبارتند: از بى‌دقتى نسخه نگاران منابع روایى و حدیثى تفسیر مجمع البیان در نقل شخصیت‌هاى واقع در سند روایات و نقل اقوال که سبب بى‌راهه روى علامه طبرسى )ره( در نقل سخن غیر معصوم به عنوان روایت شده است و نیز عدم مطابقت نسخه‌هاى موجود از تفسیر مجمع البیان با آنچه مؤلف نگاشته است به عنوان درآمد بحث، در آغاز آورده است و آن گاه نمونه‌هاى هفده‌گانه را که در آن نقل قول از ابوجعفر محمد بن جریر طبرى مفسّر معروف اهل سنّت )متوفاى 310 ه( به عنوان حدیث از ابوجعفر باقر )ع( در تفسیر مجمع‌البیان آورده شده است مى‌آورد و در خلال نقل نمونه‌ها، شواهدى دال بر اینکه چسان این موارد نه روایت بلکه سخن و نقل قول ابوجعفر طبرى است ذکر مى‌کند. نگارنده موارد هفده‌گانه را تمام مشکل موجود در مجمع البیان نمى‌بیند و بر این باور است که موارد خلط و اشتباه شاید بیش از این باشد از این سبب راهکار عملى براى شناخت روایت معصوم از درایت مفسّر ابوجعفر طبرى ارائه مى‌دهد و آن اینکه هرگاه در مجمع البیان روایتى از ابوجعفر نقل شده باشد، همان مورد را در تفسیر تبیان شیخ طوسى که منبع نقل قول مجمع‌البیان است نگاه کنیم اگر در تبیان نیز از ابوجعفر نقل شده بود باید به تفسیر طبرى مراجعه شود در همان موضوع، اگر ملاحظه شد که نظر طبرى در آن موضوع همان است که به نام ابوجعفر در تفسیر مجمع‌البیان و تبیان آمده است، معلوم مى‌شود، روایت نیست.