منابع حقوق در قرآن

Abstract

میان منابع حقوق اسلامى و منابع حقوق موضوعه و امکان مستند سازى منابع حقوق موضوعه بر آیات قرآن مقایسه شده است. نخست، منابع حقوق اسلامى و مستندات قرآنىِ حجیّت آنها مورد بحث قرار گرفته و سپس تمامى منابع معتبر در نگاه شیعه و اهل سنت با نگاهى گذرا به اختلاف هر دو مشرب، که عبارتند از: کتاب، سنت، عقل، اجماع، قیاس، استحسان، مصالح مرسله، سدّ ذرایع و فتح ذرایع، مورد بررسى قرار گرفته است. در ادامه، از منابع حقوق موضوعه که عبارتند از: قانون، رویّه قضایى، دکترین قضایى، عرف و قانون طبیعى و همانندى‌ها و تفاوتهاى آنها با منابع حقوق اسلامى و امکان مستند سازى آنها بر آیات قرآن بحث شده است. رویّه قضایى نیز، یا تفسیر کتاب و سنت است، و یا شهرت و عرف. و در هر صورت مى‌توان از مستندات حجیّت کتاب و سنت و شهرت و عرف براى حجیّت رویّه قضایى بهره برد. دکترین قضایى، همان اجماع است و مستندات حجیّت آن مى‌تواند ادله حجیّت اجماع باشد. و اما عرف، در صورتى که منبع مستقل باشد مى‌توان از آیات قرآن براى حجیّت آن سود برد و اگر منبعى غیر مستقل باشد مى‌توان برخى از اقسام آن را حجت دانست. قانون طبیعى نیز در حوزه استنادات قرآنى مى‌باشد.