جاودانگى قرآن، حقیقت وحى

Abstract

جاودانگى و جامعیت قرآن به مفهوم فرازمانى و فرامکانى بودن و عدم تأثیرپذیرى آن از فرهنگ زمانه اثبات گردیده است. آیات من بلغ، بعثت، عزّت و آیاتى که از پایدارى و جهان شمولى بشارت‌ها و بیم‌ها و پیام‌هاى قرآن و پیراستگى قرآن از هر گونه اختلاف و کاستى سخن مى‌گویند، دلایل قرآنى این مدعا هستند. روایات رسیده در باب تازه بودن قرآن در همه زمانها، لزوم مراجعه به قرآن، عرضه احادیث بر قرآن و حدیث ثقلین مستندات روایى این نظریّه را تشکیل مى‌دهند. اصل لزوم هدایت دائمى انسان از سوى خدا و خاتمیّت پیامبر نیز دو دلیل عقلى در این زمینه هستند. در ادامه، سخن کسانى را که تأثیرپذیرى قرآن از فرهنگ زمان نزول را به معناى همراهى قرآن با فرهنگ مخاطبان عصر نزول پنداشته‌اند نادرست دانسته بر این نکته تأکید مى‌کند که جاودانگى قرآن به معناى بى‌توجهى به زبان فرهنگ مخاطبان اولیه نیست، بلکه قرآن به منظور تعامل با عرب جاهلى، زبان خود را عربى مبین قرار داده و در قالب زبان آنان سخن گفته و سطح و افق فکرى‌شان را رعایت کرده، در عین حال، رفتارها و باورهاى نادرست جاهلى را تأیید نکرده است؛ چرا که ابزارهاى مفهومى قرآن، بالعرض، در قالبهاى فرهنگى، جغرافیایى و تاریخى اعراب جاهلى، و بالذات براى انتقال اندیشه‌ها و آموزه‌هاى والاى معنوى به کار رفته است. از این رو با توجه به ثابت بودن نیازهاى اولیه بشر و تطوّر نیازهاى ثانوى وى - که تابع شرایط زمانى، مکانى و فرهنگى است - مى‌توان با تدبّر در قرآن و یارى جستن از تعالیم اهل بیت)ع( و با توجه به اصولى همچون: هماهنگى دین با فطرت، انعطاف‌پذیرى احکام در پرتو اجتهاد و حجیّت عقل، همواره بشریّت را در گشودن راهى دین‌پسند و حکیمانه در هنگام بروز نیازها و تحولات جدید و دگردیسى شرایط، یارى داد.