حق آزادى از منظر قرآن و لیبرالیسم

Abstract

دیدگاه‌هاى قرآن و لیبرالیسم غربى در مورد »حق آزادى« به صورت تطبیقى مورد نقد و بررسى قرار گرفته است. دست‌یابى به آزادى و رهایى از قیدها و محدودیّت‌ها، یکى از پرشورترین آرمانهاى بشر به شمار مى‌آید. از این‌رو، در مکاتب مختلف تعاریف گوناگونى را بهع دنبال داشته است. لیبرالیسم غربى - مکتب رهایى - در تعریف آزادى با تأکید بر دیدگاه‌هاى »رفتارگرایانه«، دچار محدود نگرى شده و دو بعد آزادى را »ارتباط انسان با استعدادهاى وجودى‌اش« و نیز »ارتباط انسان با خداوند« به عمد یا از سر غفلت مورد بى‌مهرى قرار داده است. متأسفانه این نگره لیبرالیستى به آزادى، در میان جوامع اسلامى و اندیشمندان مسلمانِ سطحى‌نگر و بى‌بهره از دریافت‌هاى ژرف دینى راه پیدا کرده است. این در حالى است که آزادى در اسلام مفهوم و حقیقت گسترده و ژرفى دارد که دو عرصه آزادى درونى )= منفى( و بیرونى )= مثبت و منفى( را پوشش مى‌دهد و در عرصه بیرونى، گونه‌هاى مختلف آزادى‌هاى فردى، اجتماعى، سیاسى و بین‌المللى را ترسیم مى‌کند. چنین مفهوم فربه و غنى از آزادى را نمى‌توان در هیچ مکتبى حتى لیبرالیسم سراغ گرفت. در ادامه، آزادى عقیده به عنوان یکى از محورى‌ترین شاخه‌هاى آزادى فردى مطرح شده و دیدگاه اثبات‌گرایان و نفى‌گرایان در زمینه آزادى مطلق داشتن انسان در اعتقاد و اندیشه همراه با مستندات قرآنى هر دیدگاه آورده شده است.