قرآن و آزادى سیاسى

Abstract

آزادى سیاسى - از مهم‌ترین مباحث فلسفه سیاسى - در پرتو دیدگاه آیات قرآن مورد مطالعه و بررسى قرار گرفته است. نویسنده پس از تبیین آزادى اجتماعى به عنوان بستر آزادى سیاسى، به مقایسه مفهوم آزادى از نگاه اندیشه غربى و اندیشه اسلامى پرداخته و بر آن است که از منظر قرآن، میان خودسازى و رهایى از اسارت هواها و شهوات، ارتباطى عمیق حکم‌فرماست و پیروى از غرایز، همانند اطاعت از فرعون‌ها و طاغوت‌ها بردگى است.<br /> قرآن با طرح آزادى اجتماعى پس از بندگى خداوند، به کارآیى خودسازى در تحقق بخشیدن به آزادى فرد در حیات اجتماعى اشاره کرده و شرط تحقق آزادى سیاسى را نبود خود کامگى و فشارهاى سیاسى و داشتن حق تشکیل حکومت و نظارت بر آن بر شمرده و همانند فلاسفه سیاسى خطر استبداد حاکمان را جدى دانسته، ایشان را از طغیان‌گرى پرهیز مى‌دهد. بر همین اساس، بى‌طرفى حاکمیت را در رابطه با دین نمى‌پذیرد و بر اقامه صلات و ایتاء زکات و امر به معروف و دعوت به اسلام تأکید دارد، چنان‌که تهدید کنندگانِ دیندارىِ مؤمنان را مورد پیگرد قرار مى‌دهد. و قوانین بازدارنده علیه ارتداد، محاربه، قتل، زنا، سرقت و شرب خمر در همین راستا و به منظور تأمین امنیت جان، روان، مال، ناموس و حیثیت افراد جامعه تشریع شده است. حال آنکه فلاسفه سیاسى، تشویق به علم‌آموزى، مبارزه با جهل و بى‌سوادى، تفکیک قوا و تشکیل جامعه مدنىِ سیاسى یا توده‌اى را جهت جلوگیرى از بروز استبداد در حاکمیّت پیشنهاد مى‌کنند؛ قرآن، آزادى و رشد معنوى، مشارکت سیاسى و نظارت همگانى امت را مطرح مى‌سازد. تفاوت این دو دیدگاه در تعریف آنان نسبت به »امت« و »جامعه مدنى« آشکار است.