مرجعیت قرآن و گستره آن در اندیشه علامه سیدمحمدحسین فضل‌الله

Abstract

قرآن خود را «تبیان کل شیء» خوانده است که ظاهرش مرجعیت قرآن در همه علوم است. مسئله قرآن پژوهان این است که چگونه چنین برداشتی قابل دفاع است و دلایل مرجعیت عام قرآن برای همه علوم چیست؟ بعضی مانند علامه فضل‌الله با توجه به هدف قرآن که هدایت انسان به مقصد الهی است، قرآن را بی‌‌نیاز از شمول بر علوم غیرانسانی می‌دانند. پژوهش به این پرسش که وجود مباحث متنوع اعم علوم طبیعی در قرآن بر خلاف نظر ایشان است پاسخ داده که هدف از آمدن داده‌‌‌های محدود طبیعی، برانگیختن عقل و رساندن انسان از معلول به علت و تحریک اندیشه برای یافتن نشانه‌‌‌های خدا در جهان است. نوع بیان قرآنی ذیل این دسته آیات برهان ایشان بر صحت نظر است، زیرا در معارف انسانی خدای متعال دستور اطاعت داده و بایدها و نبایدها را آورده است. این پژوهش که پیشینه خاص ندارد، به‌روش توصیفی تحلیلی و کشفی انجام شده، هدفش یافتن نظریه علامه فضل‌الله در مورد محدوده مرجعیت قرآن در علوم است. نتیجه پژوهش این است که نظریه مرجعیت عمومی، قابل دفاع نیست و مرجعیت قرآن محدوده خاصی دارد؛ یعنی فضل‌الله وحی الهی را مرجع در نیازهای هدایتی انسان، مانند: قانون‌‌گذاری، شکل‌‌دهی سبک زندگی و منهج حیات (تقلید‌ها و عادت‌‌‌ها) دانسته و معتقد است انسان باید در باور‌ها، گرایش‌‌ها‌‌، وابستگی‌‌‌ها و نوع تعلقات، سبک زندگی و روابط انسانی، به قرآن رجوع کند.