کارکرد سیاق در فهم آیات متشابه لفظی در محاورۀ خداوند و ابلیس

Abstract

تشابه لفظی و تکرار داستان­های قرآن از جمله مواردی است که می­توان با تأمل بر نقش سیاق به تحلیل آن پرداخت. پژوهش پیش­رو با بررسی کارکرد سیاق به تبیین علل تکرار داستان آفرینش در قرآن پرداخته­است. از این­رو با توجه به نقش محوری ابلیس در سوره­های اعراف، حجر، اسراء و ص، قرائن پیوستۀ لفظی و غیرلفظی این آیات مورد توجه قرار گرفته ­است. یافته­های پژوهش، حاکی است که با وجود تکرار برخی عبارات در ظاهر این آیات، داستان در هر سوره در سیاقی متفاوت شکل­ گرفته؛ به­گو­نه­ای که چینش اعجازآمیز عباراتِ به ظاهر مکرر، در راستای آن قابل تحلیل است. در سورۀ اعراف محاورۀ خداوند و ابلیس از شدت و غضب بیشتری نسبت به مورد مشابه آن در سوره­های دیگر برخوردار­ است. در سورۀ حجر سرپیچی ابلیس و در سورۀ ص تکبرورزی وی بروز بیشتری دارد و در سورۀ اسراء قرائن سیاق، از تحقیر آدم توسط ابلیس حکایت دارد.