ضمیر فاعلی عام در زبان فارسی: مقایسه‌ای بین زبان‌های ضمیرانداز ثابت و نسبی

Abstract

در مقالۀ حاضر به یکی از ویژگی‌های مهم زبان فارسی که آن را از زبان‌های ضمیرانداز نسبی(partial NSL) متمایز می‌کند می‌پردازیم. براساس پارامترهای ضمیراندازی ریتسی (1982) که بیشتر با تمرکز بر تهی بودن ضمیر فاعلی شخصی و تأکید بر مفهوم ارجاعیت (referentiality) ارائه شده است انتظار می‌رود زبان‌های ضمیرانداز ثابت (consistent NSL) در هرنوع بافتی ضمیراندازی را مجاز بدانند. درمقالۀ حاضر خلاف این پیش‌بینی در یکی از زبان‌های ضمیرانداز ثابت یعنی زبان فارسی به تصویر کشیده می‌شود و با استفاده از داده‌های زبانی نشان داده می‌شود هرچند به نظر می‌رسد فاعل تهی در زبان‌های ضمیرانداز ثابت نسبت به زبان‌های ضمیرانداز نسبی معمول‌تر باشد، در خصوص ضمیر فاعلیِ غیر شخصی سوم شخص مفرد وضعیت برعکس است. به صورت خاص در زبان فارسی همانند دیگر زبان‌های ضمیرانداز ثابت، برخلاف زبان‌های ضمیرانداز نسبی فاعل ناملفوظ سوم شخص با خوانش عام (generic) یافت نمی‌شود. در این مقاله به تبعیت از رویکرد هولمبرگ (2010) سعی داریم با اصلاح پارامترهای ریتسی (1982) و جایگزینی مفهوم ارجاعیت با معرفگی (definiteness) تمایز زبان فارسی با زبان‌های ضمیرانداز نسبی را بالاخص در بکارگیری ضمیر آشکار و غیرآشکار غیرشخصی از نوع عام تبیین نماییم.