بررسی زیباشناختی نخستین شعر عاشورایی

Abstract

تا به امروز، سوگ­سرود ابوالحسن کسایی(341ه.ق) از جانب پژوهندگان ادبی به­عنوان نخستین شعر عاشورایی شناخته شده­است. این قصیده نقطۀ عطفی در تاریخ شعر فارسی به شمار می­آید زیرا در آن پیشینۀ پیوند ادبیات فارسی با موضوعات دینی-هنری بیش از پیش آشکار می­شود، امّا تاکنون توجهی به جایگاه ادبی- هنری این سوگ­نامه نشده است. نگارندگان با هدف تبیین جایگاه واقعی نخستین شعر عاشورایی در ادب فارسی، نخست به روشن ساختن نکاتی دربارۀ تسامحات نام، مذهب و شعر کسایی روی آورده­ و سپس با نگاهی زیبا­شناختی و درون­متنی به ساختار بلاغت در این قصیده، به واکاوی و بررسی عناصری نظیر شیوۀ اثرپذیری از قرآن و حدیث، تلمیحات، بسامد آوایی، وزن و قافیه، تعریف مسندالیه با ضمایر اشاره، عنصر رنگ، معادله­سازی در تشبیه و صبغة اشرافی و سپاهی­گری پرداخته­اند، که بی­گمان این عناصر در منسجم ساختن بلاغت تصویر و نسج بخشیدن به فضای عاشورایی، مهّم و اثر گذار است.