بازشناسی پرستشگاهی زرتشتی در روستای کله کاشان

Abstract

در منابع سده‌های نخستین اسلامی، به آیین و پرستشگاهی با موقعیت طبیعی استثنایی در اردهار (اردهال) کاشان اشاره شده که زرتشتیان در روز سیزدهم تیرماه در آنجا آیینی برگزار می‌کردند. این آیین شامل کوفتن سنگ بر کوه و طلب آب از چشمه‌ای جاری برای شفابخشی بوده است. همچنین در یکی از منابع دوره‌ی قاجار نیز به قدمگاهی در منطقه‌ی اردهار با همان موقعیت طبیعی اشاره شده که در آن کم‌ و‌ بیش همان آیین توسط اهالی منطقه انجام می‌شده است. این موقعیت که اکنون شناسایی شده است، در کوهی معروف به کوه قدمگاه در روستای کله قرار دارد. در این موقعیت یک شکاف ایوان مانند قرار دارد که از سقف آن آب می‌تراود و همچنین چشمه‌ای که آب کمی دارد و مردم به آن آبجه کهره می‌گویند. همانندیهای‌ موجود در دو گزارش متقدم و متأخر و تطبیق آن با موقعیت کنونی، نشان می‌دهد که به‌طور قطع، این دو گزارش به همین موقعیت اشاره دارند. بررسی ما نشان می‌دهد که این آیین در ابتدا به عنوان جشن تیرگان و آیین طلب باران در ارتباط با ایزد تیشتر انجام می‌گرفته است. همچنین از ایزد ناهید با عنوان بیدخت (بغدخت) درخواست آب و شفا می‌شده است. تقدس این مکان در دوره اسلامی نیز ماندگار شده اما با دگر‌کیشی، نامها و باورها، رنگی مطابق با باورهای اسلامی و شیعی گرفته است. این پدیدار شاید بتواند در مورد برخی دیگر از مناطق طبیعی که امروز در نزد مردم قداست دارند صادق باشد.