شمایل‌ها و تشبّه به خدا: تفسیری عرفانی از شعائر در کلیسای ارتدوکس

Abstract

از آنجا که شعائر و مناسک دینی نخستین امری است که ناظر بیرونی با آن در تماس قرار می­گیرد، پژوهشگران مطالعات دینی آن را به منزلة مهم­ترین تجلی دین بررسی می­کنند. در مسیحیت نیز شعائر و به طور خاص عشای ربانی و تعمید، جایگاه ویژه­ای را داراست. در الاهیات ارتدوکس با تفکیک عناصر و مولفه­های «کلامی» از عناصر «غیر کلامیِ» شعائر، بر اهمیت شمایل­ها نیز تأکید خاصی می‌شود. هم‌چنین شمایل­ها به منزلة مجلایی برای خداگونگی و تشبّه به خدا، بخشی انفکاک­ ناپذیر از الاهیات و شعائر کلیسای ارتدوکس به شمار می­آیند. در این مقاله کوشش شده تا تفسیر کلیسای ارتدوکس از شمایل­ها و کارکرد آنها در مقام نمادهایی با محتوای معنوی بررسی و تبیین شود. هدف اصلی از اجرای شعائر در این کلیسا، تشبّه به خدا و مسیح، و نیل به خداگونگی است. این آموزه­ در مقام اصل بنیادین الاهیات و عرفان کلیسای ارتدوکس شرقی و وجه افتراق آنها به معنای رسیدن به اتحّاد الهی و دریافت موهبت شباهت الهی است.