بررسی انتقادی رویکرد تفسیری در مطالعهی دین: نقد نظریات کلیفورد گیرتز درباب دین با تکیه بر آرای مرتضی مطهری

Abstract

دین به‌منزله‌ی یکی از ارکان زندگی انسان، مورد‌مطالعه‌ی رویکردهای مختلف علوم انسانی و اجتماعی ازمنظر درون‌دینی و برون‌دینی قرار گرفته است. تفسیرگرایی با جهت‌گیری برون‌دینی، از‌جملهفراگیرترین این رویکردهاست که کلیفوردگیرتز را می‌توان یکی از‌اندیشمندان برجسته‌ی آن به‌شمار آورد؛ وی انسان‌شناسی است که با رویکرد تفسیرگرایانه و گرایش نمادگرا به مطالعه‌ی دین در جوامع مختلف پرداخته است. از‌دیگر‌سو، مرتضی مطهری به‌منزله‌ی‌اندیشمند الهی و اجتماعی معاصر، زوایای این مهم را با نگرش توحیدی و درون‌دینی موردتحلیل و بررسی قرار داده است. در این پژوهش، تلاش شده تا ضمن مقایسه‌ی آراء این ‌اندیشمند توحیدگرابا نظرات کلیفوردگیرتز درباب دین، با بهره‌گیری از دستگاه نظری مطهری، رویکرد تفسیرگرایی گیرتزموردنقد و ارزیابی قرار گیرد. واکاوی و مقایسه‌ی نظرات این دو‌اندیشمند، ما را به این نتیجه رساند که«نسبی‌گرایی»، «فروکاستن تعریف دین به مجموعه‌ای از نمادها»، «بی‌توجهی به منشأ وحیانی دین» و... ازجمله مهم‌تریننقدهایی است که می‌توان ازمنظر مطهری به رویکرد تفسیرگرایی گیرتز وارد نمود.