بررسی اثر زمین شناسی بر سیل خیزی (مطالعه موردی: حوزه آبخیز جونقان واقع در شهر کرد)

Abstract

خصوصیات فیزیکی حوزه­های آبخیز از قبیل شرایط زمین‏شناسی، نوع استفاده از زمین و پوشش گیاهی، نوع خاک، وضعیت نفوذپذیری سطحی، عمق سفره­ آب­ زیرزمینی و زهکشی عوامل مهم در وقوع سیل می­باشد که بر معادلات حاکم بر حرکت آب در آبراهه تاثیر داشته و تعیین کننده ظرفیت ذخیره آبراهه می‏باشد. عوامل زمین‏شناسی از عوامل مهم تأثیرگذار بر سیل‏خیزی حوزه می‏باشد. در این مطالعه سعی شده است با کاربرد روشی جدید، تاثیر عامل زمین‏شناسی بر سیل‏خیزی حوزه آبخیز جونقان واقع در شهرکرد مورد بررسی قرار گیرد. در این راستا، بعد از تهیه نقشه‏های پایه (شامل نقشه میزان شیب، زمین‏شناسی، کاربری اراضی، حساسیت مواد زمین شناسی به فرسایش، عمق خاک و شبکه زهکشی)، مطالعات اصلی طی دو مرحله به شرح زیر صورت گرفت. در مرحله اول به بررسی سیل‏خیزی دامنه‏ای در زیر حوزه‏ها پرداخته شد. برای این کار نقشه واحدکاری بر مبنای نقشه شیب و نفوذ پذیری تهیه شده و در هر زیرحوزه نقشه‏های کاربری اراضی، حساسیت به فرسایش و عمق خاک به صورت تکی و دوتایی با نقشه واحدکاری روی هم قرار گذاشته شد. مرحله دوم بررسی سیل‏خیزی آبراهه‏ای است که طی آن ابتدا به جدا کردن آبراهه‏های اصلی هر زیرحوزه و ترسیم پروفیل طولی آنها در محیط GIS اقدام شد. برای بررسی سیل‏خیزی آبراهه‏ای منطقه، عوامل شیب و نفوذپذیری مدنظر قرار گرفته شد. نتایج مرحله اول نشان دادند که به ترتیب پارامترهای نفوذپذیری سازند، شیب، حساسیت به فرسایش و عمق خاک بیشترین تأثیر را روی سیل‏خیزی دارند. همچنین بر اساس این روش چهار عامله، زیر حوزه‏ها از نظر سیل‏خیزی به پنج طبقه (کم، کم تا متوسط، متوسط، نسبتا زیاد، زیاد) تقسیم شدند. نتایج مرحله دوم نشان داد که سیل‏خیزی آبراهه‏ها در کلاس‏های کم تا متوسط و متوسط قرار گرفته‏اند. به طور کلی با در نظر گرفتن سیل‏خیزی سطح دامنه و آبراهه نتیجه می‏گیریم که زیرحوزه سوم با کلاس سیل‏خیزی متوسط نسبت به سایر زیر حوزه‏ها سیل‏خیزتر می­باشد. با توجه به نتایج مطالعه حاضر می‏توان گفت که زمین­شناسی در این منطقه تأثیر زیادی بر سیل‏خیزی دارد به طوری که نفودپذیر بودن جنس سازندهای حوزه باعث کاهش سیل‏خیزی می‏گردد.