بررسی پراکنش سرب و شاخص‌های زیست محیطی آن در خاک‌های مجاور معدن سرب و روی کوشک – بافق

Abstract

معدن­کاری و مراحل مختلف آن از جمله عوامل گسترش آلودگی در محیط­های طبیعی است. آلودگی­های حاصل می­تواند بر منابع خاک و آب و گیاه در یک منطقه تأثیرگذار باشد و با جذب توسط گیاهان عملاً در چرخۀ غذایی وارد گردد. در بین عناصر معدنی، سرب به لحاظ اثرات سمی از اهمیت ویژه­ای برخوردار است. به منظور بررسی نحوۀ گسترش سرب در خاک پایین­دست معدن سرب و روی کوشک بافق و تعیین بشرزاد (آنتروپوژنیک) یا زمین­زاد (ژئوژنیک) بودن آن با استفاده از روش سیستماتیک تصادفی طبقه­بندی شده به فاصلۀ 500 تا 1500 متر از خاک سطحی در دو عمق 5-0 سانتی­متری و 30-5 سانتی­­متری نمونه­گیری انجام شد و در منطقه­ای نزدیک و دارای خصوصیات زمین شناسی مشابه با منطقه مورد مطالعه نیز نمونۀ خاکی به­عنوان شاهد تهیه شد و پس از آماده­سازی، نمونه­ها به روش ICP-MS آنالیز گردید و میزان سرب نمونه­ها مشخص شد. با کمک شاخص­های غنی­شدگی و اندیس تجمع زمین میزان گسترش و شدت آلودگی مشخص و نقشه­های مربوطه تهیه گردید. نتایج نشان می­دهد که مقدار متوسط سرب در خاک سطحی، حدود چهار برابر مقدار آن در عمق است؛ همچنین تا حدود یک کیلومتری از منطقه، میزان سرب از mg/kg290 فراتر می­رود که بیش از حد مجاز است. بعلاوه اختلاف میزان سرب در سطح و عمق، نشانگر آن است که آلودگی، عمدتاً نتیجه فعالیت انسان بوده و با افزایش فاصله از معدن میزان آلودگی کاسته می­شود و بیشترین انتشار در حاشیه مسیل اصلی حوزه می­باشد.