مطالعه تطبیقی روایت شیخ صنعان در منطق‌الطیر عطار و نگارگری تیموری

Abstract

شیخ‌صنعان، از داستان‌های کهن ادبیات فارسی بوده و معروف‌ترین روایت آن در منطق‌الطیر عطار آمده است. این داستان تمثیلی، دارای مفاهیم عرفانی است که نگارگران در ادوار مختلف، به‌ویژه در عصر تیموری، به تصویرگری آن بر اساس روایت عطار پرداخته‌اند. عطار در این داستان در بیان مفاهیم مورد نظر خود، با بهره‌گیری از برخی عناصر داستان و صور خیال، به تصویرپردازی ادبی پرداخته است. شناخت و تطبیق عناصر مشترک میان متن کلامی و متن تصویری و نیز تأثیر این دو بر یکدیگر، نقد و تحلیل صحیح‌تری از تصاویر به‌دست خواهد داد. از این رو در مقاله حاضر، به‌روش توصیفی-تحلیلی و تطبیقی، با بررسی مضمونی چند مورد از نگاره‌های داستان شیخ‌صنعان در مکتب هرات، به ارتباط آن با متن کلامی و شیوه‌های تصویرپردازی شاعر، پرداخته می‌شود. نتیجه این بررسی نشان می‌دهد نگارگر علاوه‌بر روایت داستان با درک مفاهیم مورد نظر شاعر، به بیان آن از طریق نشانه‌های تصویری پرداخته است. در واقع، یک همگرایی کلی میان روایت و نقاشی وجود دارد و هنرمند با توجه به مفاهیم داستان و نیز بهره‌مندی از خلاقیت‌های خویش، سعی در نمایاندن آن به‌کمک نشانه‌های تصویری داشته است.<br />