درآمدی بر گونه‌شناسی نقوش انسانی سفال‌های زرین فام سده‌های میانه اسلامی ری و کاشان

Abstract

مطالعه نقوش تزئینی سفال‌های زرین فام سده‌های میانه اسلامی در ایران، اطلاعات گوناگونی را در اختیار ما قرار می‌دهد. اگرچه این سفال‌ها جذابیت بصری کمتری نسبت به سفال‌های مینایی دارند، با این حال منبع موثقی برای مستندنگاری و پژوهش نقوش، محسوب می‌شوند. فن ساخت سفال زرین‌فام بسیار خاص و منحصر به فرد بوده و بعضاً جنبه اشرافی و تجمل گرایانه داشته است. این ویژگی سبب نقش‌پردازی دقیق و ترسیم جزئیات به روی آن‌ها شده که پژوهش پیرامون این نوع سفال و مشخصاً طرح و نقش آن را ضروری می‌سازد. در این مقاله قریب به 30 شی زرین‌فام سده‌های میانه اسلامی ایران که اکثراً در شهرهای کاشان و ری ساخته شده‌اند، انتخاب و به بررسی نقوش انسانی آن‌ها اقدام شده است. <br />با انجام این پژوهش چنین استنباط می‌گردد که نقوش انسانی سفال‌های زرین فام این محدوده زمانی- در عین تکثر- دارای چهارچوب معین، ترکیب‌بندی خاص و دسته‌بندی دقیق و مشخصی هستند که به آن‌ها پرداخته خواهد شد. همچنین نوع پوشش و زیورآلات مردان و زنان در این دوره دارای انواع متفاوتی است که هریک ویژگی‌های خاص خود را دارا هستند. روش انجام این پژوهش تاریخی - توصیفی، و روش جمع‌آوری اطلاعات آن کتابخانه‌ای و با رویکرد کیفی است. تصاویر اشیا مورد استفاده در مقاله از درگاه اینترنتی موزه‌های مطرح خارج از کشور و همچنین موزه‌های معتبر داخلی گردآوری شده و طراحی نقوش آن توسط نگارندگان صورت پذیرفته است.