تأثیر شدت‌های مختلف برداشت بر برخی ویژگی‌های رویشی و زایشی گونه Ajuga chamaecistus در مراتع کردان البرز

Abstract

با توجه به روند رو به رشد تخریب مراتع، بررسی آثار شدت‏‏های مختلف برداشت بر گونه‏ها، به‏ منظور بهره‏برداری اصولی‏تر از مراتع، می‏‏تواند در اصلاح و احیای مراتع مؤثر واقع شود. هدف از این مطالعه بررسی تأثیر شدت‏‏های مختلف برداشت بر گونه کلید <em>Ajuga</em><em>chamaecistus</em> در منطقة کردان است. این گونه در منطقه مورد مطالعه ارزش علوفه‏ای دارد. در این تحقیق، نخست یک منطقه کلید به مساحت یک هکتار انتخاب شد و در سال اول حصارکشی و قرق گردید. 40 پایه از گونه مذکور انتخاب شد و برداشت‏ های 0 (شاهد)، 25، 50، و 75 درصد بر روی پایه‏ها اعمال شد (هر 10 پایه یک تیمار). در فصل چرای منطقه، برداشت به‏ صورت ماهیانه با قیچی باغبانی انجام گرفت. تأثیر تیمارهای برداشت با تغییرات ایجادشده در خصوصیات گونه تحت تیمار، شامل تولید علوفه و بذر، شادابی، مرگ و میر، و رشد اندام هوایی، بررسی شد. در نهایت، داده‏هایِ تولید با طرح اسپلیت پلات با تجزیه مرکب در سال و داده‏هایِ تولید بذر، شادابی، مرگ و میر، و رشد اندام ‏های هوایی در نرم‌افزار SAS تجزیه شد. نتایج مطالعات آماری آثار سال و درصد برداشت بر تولید علوفه گونه مورد مطالعه نشان داد که اثر سطوح مختلف برداشت، سال‏های مختلف، و اثر متقابل آن‏ها بر تولید علوفه در سطح یک‏ درصد معنی‏ دار است. این امر بیانگر آن است که در سال‏های مختلف با وضعیت آب و هوایی متفاوت میزان تولید متفاوت است. همچنین، نتایج تجزیه و تحلیل داده‏ ها نشان داد تولید بذر، بنیه و شادابی، مرگ و میر، و رشد اندام‏های هوایی نیز تحت تأثیر سطوح مختلف برداشت و وضعیت آب و هوایی قرار دارند. در مجموع، با توجه به نتایج به ‏دست‌آمده، مشخص شد آثار منفی برداشت بر روی گونه مورد نظر از بین سطوح برداشت اعمال‌شده در سطح 75 درصد مشهود است. به‏ عبارتی، چرای سنگین تأثیر منفی بر گونة تحت تیمار دارد. بنابراین، برداشت تا سطح 75 درصد می‏تواند بقای گونه مذکور را به‌خطر اندازد و، در واقع، با برداشت تا سطح 50 درصد مشکل جدّی برای آن به‏وجود نمی ‏آید.