بررسی و تعیین اندازه بهینه واحدهای بهره‌برداری مرتعی بر پایه بهره‌وری اقتصادی و پایداری اجتماعی (بررسی موردی: مراتع شهرستان ارومیه)

Abstract

برقراری تعادل بهینه و منطقی بین شمار بهره‌بردار و توان تولیدی مراتع و اندازه مناسب گله در واحدهای بهره‌برداری از مهم‌ترین نیازهای مدیریت پایدار مراتع است و رشد و بهره‌وری عوامل تولید و در نتیجه بیشترین سود اقتصادی را در پی دارد. این بررسی، با هدف تخمین اندازه بهینه واحدهای بهره‌برداری مرتعی بر پایه پایداری اجتماعی و پایداری نسبی اقتصادی در مراتع شهرستان ارومیه انجام شده است. داده‌های آماری مورد نیاز از 203 پرسش نامه جمع‌آوری شده از34 وااندازه بهره‌برداری مرتعی این شهرستان در سال 1387-1386 استخراج شده است. سپس به برآورد هزینه‌ها و درآمدها و اندازه‌گیری ظرفیت چرایی مرتع در هریک از واحدهای بهره‌برداری اقدام شد با بهره‌گیری از معیارهای مختلف همچون هزینه سالانه خانوار و شاخص بهرهوری کل عوامل تولید از راه بهره‌گیری از نرم‌افزار اقتصادسنجی Eviews اندازه مناسب گله و اندازه بهینه واحدهای بهره‌برداری تعیین شد. نتایج نشان می‌دهد که‌ اندازه واحدهای بهرهبرداری موجود هر دامدار در سطح بهینه نبوده و هر واحد تولیدی کمتر از میزان بهینه از مرتع بهرهمند بوده است. میانگین مرتع مورد بهره‌گیری هر بهره‌بردار در وضع موجود 71 هکتار است. کمترین اندازه مناسب از دام و مرتع به ازای هر خانوار 5 نفره که بتواند در این اندازه، هزینه‌های سالانه خانوار را تأمین کند به ترتیب 550 رأس دام و 350 هکتار است. همچنین شمار دام و اندازه بهینه واحدهای بهره‌برداری برای اقتصادی بودن واحدهای بهره‌برداری به ترتیب 667 رأس و 297 هکتار تعیین شده است. با ادغام این دو می‌توان نتیجه گرفت که گله با ابعاد 550 تا 650 رأس می‌تواند هم از نظر بهره‌وری عوامل تولید و هم از نظر تأمین معاش یک خانوار به‌طور کامل وابسته به دامداری، اندازه مناسبی در این منطقه باشد.