خیمه‌ها و سراپرده‌های تیموری به روایت ظفرنامۀ یزدی و سفرنامۀ کلاویخو

Abstract

تاریخ‌نامه‌ها از آن‌ حیث که در خلال روایت روی‌دادها ناگزیر از اشاراتی به بستر حدوث وقایع نیز هستند، گاه با توصیفاتی از مصنوعات انسان همراه می‌شوند، که از این ‌رو در زمرۀ منابع درجه‌اول پژوهش در باب مظاهر فرهنگ‌ و‌ هنر قرار می‌گیرند. یکی از این مظاهر، سازه‌های چادری است که در عصر تیموری متداول بوده و در تاریخ‌نامه‌های این دوران از جمله <em>ظفرنامۀ</em> یزدی، واژگان اصیل و متنوعی برای اشاره به انواع آن‌ها به ‌‌کار رفته است. اما به ‌علت رایج بودنِ کاربرد این مصنوعات در عصر تألیف و کم‌اهمیت بودنِ پرداختن به جزئیات چنین اموری در نگارش تاریخ‌نامه‌های درباری، این سازه‌ها به ‌طور مختصر و به ‌مدد آرایه‌های ادبی وصف و تشبیه شده‌اند، که این قلّت توصیف، مانع شناخت بسیطی از ویژگی‌های ظاهریشان می‌شود. خوشبختانه این کاستی را توصیفات <em>سفرنامۀ کلاویخو</em>، کتابی هم‌عصر <em>ظفرنامه</em>، مرتفع ساخته است. از آنجایی که جهان‌گردان و سفرنامه‌نویسانْ به امور خارج از رَویۀ معمولِ سرزمین خود با علاقۀ بیشتری می‌پردازند، کلاویخو، سفیر دربار اسپانیا، نیز در شرح سفر خود به قلمرو تیمور، سازه‌های چادری آن دوران را به تفصیلْ توصیف کرده است. نوشتار حاضر، به روش کتابخانه‌ای، ابتدا به استخراج نام اصیل انواع سازه‌های چادری از درون متن <em>ظفرنامه </em>پرداخته و کاربرد مشخص هر واژه را بر پایۀ سیاق آن معلوم می‌کند، سپس با مقابلۀ مضامین مشترک <em>ظفرنامه</em> و <em>سفرنامۀ کلاویخو،</em> جزئیات بیشتری از آن‌ها عرضه و معلوم می‌کند برخی از این واژگان تا رسیدن به عصر حاضر، در اثر گذشت زمان و از دست رفتن مصداق، فراموش شده و یا معنایشان تغییر کرده است.