تحلیل ساختاری نگاره‌های هفت‌اورنگ جامی در کارستان هنری سلطان ابراهیم میرزا

Abstract

نگارگری ایران، در طول اعصار از جلوه‌های بارز تمدن ایرانی و اسلامی بوده است. از ویژگی‌های نگارگری ایران در سده‌های پس از اسلام، پیوستگی‌اش با ادبیات فارسی است. نسخه‌های خطی بسیار زیادی برگرفته از اشعار شاعران گوناگون در دوران هنری مختلف مصورسازی شده‌اند، موضوع پژوهش حاضر نیز بررسی نگاره‌های یکی از این نسخه‌ای زیبا است، و آن نسخه هفت‌اورنگ جامی موزه فریر واشنگتن است. این نسخه برجسته در کارگاه ابراهیم میرزا مصور گردیده است. کتاب هفت‌اورنگ جامی را باید واپسین نسخه مصور ممتاز با معیارهای سلطنتی به شمار آورد. مطالب این مقاله به شیوه کتابخانه‌ای گردآوری شده و تدوین آن‌ها به شیوه توصیفی است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد که نگارگران هفت‌اورنگ جامی از آزادی عمل بیشتری در اجرای نگاره‌ها برخوردار بوده‌اند و در اغلب نگاره‌ها گرایشی نو به چشم می‌خورد. برخی نگاره‌ها دارای ویژگی‌هایی از قبیل تأکیدهای رنگی و ریتم متنوع خطوط می‌باشند که حالتی پرتحرک به صحنه داده است. استفاده از این موارد و همچنین مجموعه عوامل از قبیل ساختار باز و گسترده و کاربرد عناصر تازه منجر به پویایی طرح شده است. نسخه مصور هفت‌اورنگ جامی از مهم‌ترین نسخ و معرف سبک نقاشی مشهد در دوره صفوی است.