اثر روش نگه‌داری ریشه در سیلوی کنار مزرعه بر ضایعات وزنی و کیفیت تکنولوژیکی چغندرقند

Abstract

پژوهش حاضر با هدف بررسی ضایعات کمی و کیفی ریشه‌های چغندرقند تحت شرایط دو روش نگه‌داری در کنار مزرعه برای مدت زمان‌های مختلف در سال 1384 در مزرعه تحقیقاتی مؤسسه تحقیقات چغندرقند واقع در کمال‌شهر کرج انجام شد. بررسی به صورت آزمایش فاکتوریل اسپلیت پلات در قالب طرح پایه کاملاً تصادفی با نه تکرار صورت گرفت. ترکیبی از دو زمان برداشت (‌نیمه آبان و نیمه آذر) با دو روش نگه‌داری چغندرقند در مزرعه (سیلوی توصیه شده در کنار مزرعه و به صورت کپه‌ای مشابه روش متداول توسط برخی از کشاورزان) در کرت‌های اصلی و مدت زمان نگه‌داری ریشه‌ها در سیلو (دو، چهار، شش و هشت هفته) در کرت‌های فرعی اختصاص یافتند. خصوصیات کمی و کیفی ریشه چغندرقند و هم‌چنین تغییرات دما و ضایعات وزنی و قندی قبل از سیلو و در پایان مدت نگه‌داری اندازه‌گیری شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد اثر روش نگه‌داری و مدت نگه‌داری برای همه صفت‌های مورد بررسی معنی‌دار (<em>P<0.01</em>) است. در برداشت آبان ماه، متوسط کمینه دمای داخل سیلوی توصیه شده معادل 5/2 و در داخل کپه معادل 3/0- و در هوای اطراف سیلوها معادل 8/0- درجه سانتی‌گراد بود. میانگین ضایعات وزنی و ضایعات قندی چغندرقند در روش نگه‌داری به صورت کپه‌ای در سطح مزرعه به ترتیب 6/2 و سه برابر بیشتر از سیلوی کنار مزرعه بود. نگه‌داری چغندرقند به‌صورت کپه‌ای در سطح مزرعه اگرچه باعث افزایش عیاری معادل 48/2 درصد نسبت به ریشه‌های نگه‌داری شده در سیلوی کنار مزرعه گردید، (عمدتا به دلیل 6/4 درصد پلاسیدگی ریشه در اثر از دست دادن رطوبت) لکن مقدار ساکاروز بر مبنای ماده خشک آن 40/2 درصد کم‌تر بود. با افزایش مدت نگه‌داری تا شش هفته، درصد قند و درصد ماده خشک ریشه به‌طور معنی‌داری افزایش یافت ولی میانگین ضایعات وزنی روزانه ریشه چغندرقند در دو هفته اول حدود 40درصد بیشتر از دو هفته بعد بود. اگرچه برای هر تن چغندرقند که از مزرعه بارگیری و در کنار مزرعه به‌صورت سیلوی توصیه شده نگه‌داری شود 50625 ریال هزینه شد در مقابل، ضایعات شکر در این روش معادل 1072 گرم شکر به ازای هر تن چغندرقند در هر روز به ارزش 5896 ریال کم‌تراز روش نگه‌داری به‌صورت کپه‌ای در سطح مزرعه بود. بنابراین اگر کشاورز بخواهد چغندرقند را بیش از نه روز (معادل 27 درجه روز از لحاظ مجموع واحدهای حرارتی مؤثر در تنفس ریشه، RDD) در مزرعه نگه‌داری نماید از لحاظ اقتصادی توجیه دارد که ریشه‌ها را در سیلوی توصیه شده در کنار مزرعه نگه‌داری نماید. لذا توصیه می‌گردد کارخانه‌های قند از طریق مساعدت‌های تشویقی، کشاورزان را ترغیب نموده تا ریشه‌های برداشت شده از مزرعه بلافاصله در کنار مزرعه به روش صحیح سیلو و در فرصت مناسب به کارخانه قند حمل گردد.