بررسی روش‌های سازگاری کلون‌های حاصل‌از کشت بافت چغندرقند در گلخانه، پایداری پلوییدی و بذرگیری در مزرعه

Abstract

هدف این تحقیق مقایسه چند روش ریشه‌زایی ـ سازگاری جوانه‌های باززایی شده از کشت بافت چغندرقند در شرایط محیطی گلخانه، تولید بذر در مزرعه و بررسی پایداری سطح پلوئیدی کلون‌های تتراپلویید بود. برای این منظور از دو نوع ریزنمونه قطعات ساقه گل‌دهنده و جوانه انتهائی گیاهچه بذری جهت تهیه و تکثیر کلون‌ها در محیط‌های کشت استفاده شد. سپس سه روش ریشه‌زایی- سازگاری با استفاده‌از کلون‌های حاصل به صورت طرح کرت‌های خردشده در قالب طرح پایه کرت‌های کاملاً تصادفی مورد بررسی قرار گرفتند. سه روش شامل: 1) ریشه‌زایی کلون‌ها در محیط کشت درون شیشه‌ای، 2) آغشته کردن پایه کلون‌های فاقد ریشه با پودر هورمونی دست‌ساز و 3) ریشه‌دار کردن جوانه‌ها در روش آبکشت بود. سپس گیاهچه‌های حاصل‌از هر روش به گلدان منتقل شد. درصد کلون‌های سازگارشده از هر روش با نرم‌افزار SAS تجزیه واریانس شدند. نتایج نشان داد که بین روش اول و دوم اختلاف معنی‌داری وجود نداشت و هر دو نسبت به روش سوم برتری داشتند. روش دوم به‌دلیل آن‌که در آن نیازی به ریشه‌زایی جوانه‌ها در درون شیشه نیست، باعث صرفه‌جوئی در زمان (یک تا دو ماه) و هزینه‌های کشت بافت (شامل هزینه‌های پرسنلی، محیط‌های کشت و مکان نگه‌داری کلون‌ها) می‌شود. در آزمایشی دیگر، نشان داده شد که بین کلون‌های ریشه‌دار شده در دو روش اول و دوم تفاوت معنی‌داری ازنظر وضعیت ریشه وجود ندارد. افزون بر این، تعداد کروموزوم کلون‌های حاصل‌ از سه روش سازگاری مورد مطالعه قرار گرفت و تغییرات کروموزومی در سطح پلوئیدی مشاهده نشد. کلون‌های سازگارشده در گلخانه، پس‌ از ورنالیزاسیون به مزرعه منتقل شدند و ساقه گلدهنده تولید کردند. از کلون‌های حاصل از کشت بافت چغندرقند برای اولین بار در ایران مقدار زیادی بذر هیبرید (در حد 600 تا 2000 گرم) دارای قوه نامیه تولید شد.