گزینش برای تحمل به خشکی در فامیل های نیمه خواهری (Half sib family) در چغندر قند

Abstract

<strong>یکی از مؤثرترین روش‎های کاهش مقابله با خشکی و افزایش رادمان مصرف آب، اصلاح و تهیه ارقام مقاوم به خشکی است که از تحمل بالایی به خشکی برخوردار بوده و به ازاء یک واحد کاهش مصرف آب، کاهش عملکرد کمتری داشته باشند. بدین منظور اصلاح گرده‎افشان‎های دیپلوئید متحمل به خشکی به‎عنوان یکی از پایه‎های رقم هیبرید مدنظر قرار گرفت. از چهار توده گرده‎افشان دیپلوئید، تعداد 45 فامیل نیمه‎خواهری تهیه و در شرایط تنش خشکی ارزیابی و فامیل‎های برتر با بیشترین عملکردریشه انتخاب شدند. سپس فامیل‎های جدید تهیه و پس از ارزیابی نهایی، 23 فامیل برتر انتخاب و با یک سینگل کراس نرعقیم منو‍ژرم به‎عنوان والد مادری تلاقی داده شدند و 23 هیبرید تست کراس به‎دست آمد. این هیبریدها به همراه رقم گدوک و یک هیبرید متحمل به تنش خشکی (IR7) به‎عنوان شاهد (در مجموع 25 تیمار) در قالب طرح بلوک‎های کامل تصادفی در چهار تکرار در دو آزمایش با آبیاری نرمال و تنش خشکی در ایستگاه طرق مشهد به مدت دو سال زراعی (86 و 87) مورد مقایسه قرار گرفتند. در آزمایش بدون‎تنش، آبیاری در طول فصل رشد به‎طور معمول بر اساس 90 میلی‎متر تبخیر از طشتک کلاس A انجام شد، ولی در آزمایش تنش‎خشکی آبیاری بر اساس اندازه‎گیری رطوبت خاک در عمق‎های مختلف (پس از تخلیه رطوبتی خاک تا نقطه پژمردگی) صورت گرفت. نتایج نشان داد که بین فامیل‎ها از نظر عملکرد شکر در دو آزمایش آبیاری نرمال و تنش‎خشکی اختلاف معنی‎دار وجود داشت. به‎طور متوسط عملکرد شکر از 15/20 تن در هکتار در روش آبیاری نرمال به 7/10 تن در هکتار در تنش‎خشکی کاهش یافت. بیشترین عملکردریشه در شرایط تنش‎خشکی به هیبرید تست کراس شماره 12 با شجره (436*231)*SBSI-DR I-HSF-14-P.35 به مقدار 55/78 تن در هکتار تعلق داشته است که با هیبریدهای شماره 7 ،6 ، 14، 2، 5، 10 و 3 بدون اختلاف معنی‎دار در گروه برتر و رقم شاهد IR7 با عملکردریشه کمتر در گروه بعدی قرار گرفتند. هم‎چنین، در تنش‎خشکی بیشترین شکر تولیدی به مقدار 7/93 تن در هکتار به هیبرید شماره 7 با شجره(436*231)*SBSI-DR I-HSF-14-P.7 تعلق داشت. به منظور انتخاب هیبریدهای متحمل به خشکی از شاخص‎های تحمل به تنش(STI)، حساسیت به تنش(SSI) و تحمل(TOL) بر مبنای عملکردشکر استفاده شد. براساس نتایج حاصله، هیبریدهای تست کراس شماره 7، 9، 12، 18 و 22 به‎عنوان هیبریدهای متحمل شناخته شدند ولی با توجه به بیشترین عملکردشکر در روش تنش از بین پنج هیبرید فوق، هیبریدهای شماره 7 {(436*231)*SBSI-DR I-HSF-14-P.7} و 12 {(436*231)* SBSI-DR I-HSF-14-P.35} به ترتیب با عملکرد شکر 7/93 و 7/15 تن در هکتار به‎عنوان هیبریدهای برتر متحمل انتخاب شدند.</strong>