واکنش صفات کمی و کیفی ژنوتیپ های چغندرقند به تاریخ های مختلف کاشت و برداشت

Abstract

<strong>در مناطق نیمه‎خشک (مانند ایران)، آب عمده‎ترین عامل محدودکننده رشد و عملکرد چغندرقند محسوب می</strong><strong>‎</strong><strong>شود. از جمله روش</strong><strong>‎</strong><strong>های کاهش مصرف آب در زراعت چغندرقند می</strong><strong>‎</strong><strong>توان به اصلاح رقم</strong><strong>‎</strong><strong>هایی با قابلیت</strong><strong>‎</strong><strong>انعطاف طول دوره رشد بسته به شرایط محیطی اشاره کرد. این مطالعه طی دو سال زراعی 1394 و 1395 در ایستگاه تحقیقات چغندرقند مرحوم مطهری به</strong><strong>‎</strong><strong>صورت اسپلیت</strong><strong>‎</strong><strong>فاکتوریل در قالب طرح بلوک</strong><strong>‎</strong><strong>های کامل تصادفی در چهار تکرار اجرا شد. کرت</strong><strong>‎</strong><strong>های اصلی به تاریخ</strong><strong>‎</strong><strong>کاشت (شامل دو سطح دهه سوم فروردین و دهه اول تیر) و ترکیب فاکتوریل سه تاریخ</strong><strong>‎</strong><strong>برداشت (بیستم مهر، دهم و سی</strong><strong>‎</strong><strong>ام آبان) و شش رقم شامل هیبریدهای امیدبخش </strong><strong>(7112*261)*5RR-87-HF.33</strong><strong> و </strong><strong>261*276.P.77.SP.19</strong><strong> و</strong><strong> رقم</strong><strong>‎</strong><strong>های تجارتی پارس، جلگه، پایا و </strong><strong>IR7</strong><strong> به</strong><strong>‎</strong><strong>عنوان کرت</strong><strong>‎</strong><strong>های فرعی درنظر گرفته شدند. پتانسیل تولید محصول ریشه و شکرخام به</strong><strong></strong><strong>ازای هر هفته تأخیر در کاشت معادل 8/3-5/3 درصد کمتر شد. معنی</strong><strong>‎</strong><strong>دار شدن اثرمتقابل تاریخ</strong><strong>‎</strong><strong>کاشت × ژنوتیپ در سطح احتمال پنج درصد نشان داد واکنش ژنوتیپ</strong><strong>‎</strong><strong>های مختلف نسبت به کوتاه شدن دوره رشد متفاوت است. ژنوتیپ</strong><strong>‎</strong><strong>های برتر برای کشت دیرهنگام از طریق ترکیب دو مؤلفه کمترین واکنش به تأخیر در کاشت و در عین حال، بیشترین عملکرد در شرایط کشت دیرهنگام به</strong><strong>‎</strong><strong>ترتیب از لحاظ عملکرد ریشه رقم</strong><strong>‎</strong><strong>های پایا، </strong><strong>IR7</strong><strong> و پارس، عملکرد شکرخام رقم</strong><strong>‎</strong><strong>های </strong><strong>IR7</strong><strong> و پایا بودند. باوجود آن</strong><strong>‎</strong><strong>که اثر مستقیم تاریخ</strong><strong>‎</strong><strong>برداشت بر عملکرد ریشه و شکرخام</strong><strong>و عیار قند به</strong><strong>‎</strong><strong>واسطه معنی</strong><strong>‎</strong><strong>دار شدن اثرمتقابل سال × تاریخ</strong><strong>‎</strong><strong> برداشت، معنی</strong><strong>‎</strong><strong>دار نشد اما در مجموع طی سال 1394 به</strong><strong>‎</strong><strong>تأخیر انداختن </strong><strong>‎</strong><strong>برداشت از بیستم مهر به دهم آبان موجب افزایش 21و38 درصدی عملکرد ریشه و شکرخام و هم</strong><strong>‎</strong><strong>چنین افزایش 72/1 واحدی عیار قند شد. بنابراین، تاریخ برداشت دهم آبان، مناسب</strong><strong>‎</strong><strong>ترین زمان برداشت چغندرقند در منطقه کرج محسوب می</strong><strong>‎</strong><strong>شود. عدم تأثیر معنی</strong><strong>‎</strong><strong>دار اثرمتقابل تاریخ</strong><strong>‎</strong><strong>کاشت × تاریخ</strong><strong>‎</strong><strong>برداشت بر صفات مختلف نشان داد نمی</strong><strong>‎</strong><strong>توان با به</strong><strong>‎</strong><strong>تعویق انداختن تاریخ</strong><strong>‎</strong><strong>برداشت، اثرات تأخیر در کاشت را جبران کرد. در مجموع، نتایج مطالعه حاضر نشان داد به</strong><strong>‎</strong><strong>ازای هر روز تعجیل در کاشت (حدفاصل دهه سوم فروردین و دهه اول تیر)، عملکرد ریشه، عملکرد شکرخام به</strong><strong>‎</strong><strong>ترتیب معادل 400 و 50 کیلوگرم در هکتار به</strong><strong>‎</strong><strong>ازای هر روز به</strong><strong>‎‎</strong><strong>تعویق انداختن برداشت (حدفاصل بیستم مهر تا دهم آبان)، صفات یادشده به</strong><strong>‎</strong><strong>ترتیب معادل 370 و 100 کیلوگرم در هکتار افزایش می</strong><strong>‎</strong><strong>یابد.</strong>