بررسی روند تحقق عدالت اجتماعی با استفاده از شاخص‌های توسعه انسانی در ایران طی دو دهه اخیر

Abstract

یکی از بحران­های اساسی که انسان­ها با آن رو برو هستند، بحران فقر و بی عدالتی است. بسیاری از حکومت­ها مهمترین شعار خود را تحقق عدالت اجتماعی و دسترسی یکسان ساکنین کشور به تمامی امکانات و تسهیلات لازم برای یک زندگی سالم و شرافتمندانه قرار داده­اند. اما آیا روند برنامه­ریزی و اجرا به تحقق این هدف منجر شده است؟ آیا واقعاً اثرات توسعه به همه انسان­ها می­رسد؟ آیا همان طور که در تمامی برنامه­های توسعه اعلام می­شود، بیشترین اثرات توسعه به کسانی می­رسد که به آن نیاز دارند یا برعکس منافع عمدتاً به سمتی سوق پیدا می­کند که از امکانات بیشتری برخوردارند؟ برای پاسخ گویی به این سوالات، این نوشته در نظر دارد روند ارتقاء شاخص­های توسعه انسانی را در سطح استان­های کشور، مورد بحث و بررسی قرار دهد. یافته­های به دست آمده نشان می­دهد که با وجود پیشرفت­های نسبتاً مناسبی که در سطوح کلی معیارهای توسعه انسانی حاصل شده است، این پیشرفت­ها عمدتاً در بخش­هایی باقی مانده است که از قبل نیز شرایط و امکانات مناسبی در اختیار داشته و افراد فقیر و نیازمند، کمترین بهره را به دست آورده­اند. روش این پژوهش مروری، با رویکرد توصیفی - تحلیلی و یافتن مفاهیم نظری توسعه انسانی و کاربرد شاخص­های توسعه انسانی و روند آن در ایران بوده است. در تحلیل نهایی از نرم افزار GIS در تعیین درجه توسعه یافتگی استان­های کشور استفاده شده است.