مدلی برای سنجش دینداری در ایران

Abstract

بیش از پنج دهه نیست که بررسی انواع،میزان و تغییرات دینداری موضوع مطالعات تجربی و میدانی قرار گرفته است.ابعاد و شاخص های دینداری از اوایل دهه 60،که گرهارد لنسکی نخستین مدل دینداری را پیشنهاد کرد تاکنون، تحولات بسیاری را به خود دیده است،اما همگی در دو خصوصیت مشترک بوده اند:ملهم بودن از آموزشهای مسیحی و متاثر شدن از متغیرهای تاریخی -اجتماعی غرب.وجود همین دو ویژگی امکان بهره برداری از این مدلها را در بسترهای دینی و اجتماعی متغیر دشوار ساخته ،مع الوصف مانع از انجام دادن برخی تمرینات در مطالعه دینداری با استفاده از سنجه های مشهور تر آنان نگردیده است.اینک پس از سپر شدن بیش از یک دهه از مطالعات دینداری در ایران و آشکار شدن ضعفها و نارسایی های موجود در مدل و قالبهای رایج ،عزم جدیدی برای ساخت و به کار گیری سنجه های منبعث از آموزه های اسلامی و متطبق با شرایط اجتماعی ایران شکل گرفته ایت که نوید بخش رفتن به سوی مدلی جامع و سنجه ای معیار برای این کار می باشد.این مقاله با همین پیشینه و در راستای همین هدف،پس از تعریف دینداری،برخی از مشهورترین مدلهای دینداری را معرفی نموده است تا با وارسی و نقد اجتماعی آنها،زمینه برای ارائه"مدلی برای سنجش دینداری در ایران" فراهم آید.دینداری دارای ابعاد و اجزایی است که از وجوه مختلف دین منبعث می گردد و به نوبه خود نسبتی با ابعاد وجودی انسان دارد.لذا تلاش شده است تا مدل پیشنهادی ،از یکسو،بیانگر نسبت های منطقی میان این دو مقولات باشد ،و از سوی دیگر،علاوه بر "ابعاد"،تجلیات دینداری،مثل"آثار" و " پی آمدهای" عمیق آن را در سنجش به کار می آیند نمایان سازد.اشاره به رعایت چند نکته اساسی در پیاده سازی و تبدیل مدل به یک سنجه عملیاتی و شرح و توضیح مفاهیم و اصطلاحات به کار رفته در آن بخش انتهایی کار است که برای اطلاع از ضعف و خطاهای احتمالی و باز بینی و اصلاحات لازم در معرض مداقه و ارزیابی اساتید فن گذاشته می شود.