برآورد عملکرد زعفران با استفاده از شاخص خشکسالی RDI (مطالعه موردی: استان خراسان جنوبی)

Abstract

خشکسالی یک بلای طبیعی و قابل تکرار است که کلیه اقلیم‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد اما فراوانی وقوع آن در مناطق خشک و نیمه‌خشک ایران بیشتر است. با توجه به محدودیت منابع آب و غیرساختاری بودن خسارت‌های ناشی از خشکسالی، ایجاد یک سیستم نظارت و مراقبت دائمی بر این پدیده، پایش خشکسالی، اجتناب ناپذیر است. شاخص‌های خشکسالی برای پایش خشکسالی و کاهش اثرات آن، استفاده می‌‌شوند. از جمله شاخص‌های مزبور می‌توان به شاخص شناسایی خشکسالی (RDI) اشاره نمود. لذا با توجه به شرایط خشک آب و هوایی استان خراسان جنوبی و سهم غیرقابل انکار آن در تولید زعفران کشور، در این مقاله رابطه عملکرد زعفران و شاخص RDI در چهار شهر مستعد کشت و تولید زعفران مورد بررسی قرار گرفت. در این راستا، شاخص RDI سه ماهه در بازه زمانی 1393-1368 (25 سال آماری) در ایستگاه‌های سینوپتیک بیرجند، قاین، فردوس و نهبندان محاسبه و پس از مقایسه با عملکرد، رابطه رگرسیونی بین شاخص خشکسالی هر ماه با عملکرد تعیین شد. تجزیه و تحلیل رگرسیونی و نتایج به دست آمده، علاوه بر تایید وجود رابطه بین عملکرد زعفران و شاخص RDI، موید این نکته بود که شاخص خشکسالی ماه‌های بهمن- اسفند، اسفند- فروردین، فروردین- اردیبهشت در بیرجند و قاین؛ بهمن- اسفند در فردوس و ماه‌های دی- بهمن، بهمن- اسفند، اسفند- فروردین در نهبندان بر عملکرد زعفران موثر بودند. شدیدترین خشکسالی در بیرجند و قاین در سال 1380-1379، 25 سال آماری مورد مطالعه، و در فردوس و نهبندان در سال 1379-1378 به وقوع پیوسته است به طوری که در کلیه ایستگاه-های مورد مطالعه، خشکسالی متوسط (بهنجار) بیشترین تداوم را داشته و وقوع آن به طور متوسط هر سه سال یکبار حتمی است.