حدود مالکیت خصوصی و عمومی در ایران: نگاهی جامعه‌شناختی

Abstract

مالکیت به ویژه دو مقوله مالکیت و فردی و اجتماعی، از بحث برانگیزترین مفاهیم انسانی است. مالکیت فردی و اجتماعی در جوامع مختلف، ارزش متفاوتی دارند. جوامع غربی و سرمایه­داری، برای مالکیت فردی و جوامع سوسیایستی و کمونیستی برای مالکیت اجتماعی ارزش بیشتری قائل هستند. این امر پیامدهای مختلفی برای این جوامع داشته است و ساختار اقتصادی آن­ها را تحت تاثیر قرار داده است. در جامعه ایران به دلیل تسلط ارزش­های اسلامی، حکومت همواره در تلاش بوده که قوانین مالکیت را مطابق با فقه اسلامی تنظیم کند. در حقوق ایران مالکیت و حدود آن، هم شامل مالکیت عمومی است و هم منافع خصوصی را در بر می­گیرد. در این مطالعه، به ابعاد مختلف مالکیت از منظر اجتماعی پرداخته می­شود. ارزش­های اسلامی نقش مهمی در وضع حدود مالکیت و پیامدهایی برای جامعه دارند. برخی از مهمترین ارزش­های اسلامی که در تعیین حدود مالکیت اهمیت دارند عبارتند از همبستگی و عدالت. پژوهش حاضر تلاش نمود با اتکا به این ارزش­ها، پیشنهادهایی در مورد حدود مالکیت در ایران ارائه کند.