سیطرۀ نظام بازار بر نظام آموزش عالی ایران

Abstract

در این مقاله فرآیند سیطرۀ بازار بر جامعه ایران از خلال آموزش عالی، به‌عنوان عالی‌ترین نهاد تربیت انسانی استراتژیست و اقتصادی که منطق بنیادی بیشتر کنش‌هایش منطق هزینه-فایده است، در دوران پساجنگ بررسی شده است. برای تحلیل این مسأله از ایده‌های پولانی دربارۀ بازار و همچنین بازنمایی‌های فضای لوفور در نظریۀ «تولید فضا» و مفهوم «انسان کارآفرین» بهره برده‌ شده است. در روش‌شناسی نیز از روش تاریخی پس‌روندی- پیش‌روندی استفاده شده و داده‌ها از بررسی اسناد به دست آمده است. نتایج این مطالعه تاریخی بیانگر واقعیت‌های زیر است: «توجیه علمی- اخلاقی» در برنامۀ درسی برای روند بازاری‌شدن، «رقابتی‌سازی»، «شرکتی‌کردن»، «تجاری‌سازی»، «پولی‌سازی»، «خصوصی‌سازی» و در نهایت تبدیل دانش به «کالا». در این فضا، شخصیتی با «امیال کارآفرینانه» پرورش یافته که نتیجۀ کنش‌های او ناممکن‌شدن امر اخلاقی جامعه‌محور، تشدید مدرک‌گرایی، نزدیک‌شدن دانشگاه به بازار و دانش به صنعت از یک‌سو و تبدیل آن به کالا و ابزاری‌شدن آن از سوی دیگر، ذیل اسطورۀ انسان کارآفرین است.