سکنی گزیدن در کلان‏شهر تهران

Abstract

این پژوهش در تلاش است تا وضعیت سکنی‌گزیدن در کلان‌شهر تهران را با تأکید بر فضای شهری مورد مطالعه قرار دهد. مبنای نظری این پژوهش مبتنی بر آرای مارتین هایدگر در باب سکنی‌گزیدن است. از نظر هایدگر سکنی‌گزیدن به معنای مراقبت‌کردن و محافظت انسان‌ها از یکدیگر، از آسمان و زمین و نگهداشت معانی است. روش این مطالعه کیفی است و تکنیک‌های گردآوری داده‌ها از نوع بررسی اسناد، مشاهده کالبد شهری و تجربة زیسته است. یافته‌ها نشان می‌دهند که در دارالخلافة ناصری به دلیل پیوستگی، تراکم و تنوع فضا و مشخص بودن حریم شهر، امکان گردهم آمدن عناصر چهارگانه وجود داشت. اما به‌تدریج فرآیندهای متعددی امکان سکنی‌گزیدن را کمرنگ کرده‌اند که عبارتند از: 1. توسعه برون‌زا که سبب پراکندگی محلات مسکونی و جدایی آنها از یکدیگر شده است. 2. بزرگراه‌ها، تقاطع‌های ناهم‌سطح و مترو که امکان در کنار هم قرار گرفتن و تعامل را به حداقل می‌رسانند و تفرد و تنهایی را دامن می‌زنند. 3. اولویت منطق سرمایه در بسیاری محلات که سبب از بین رفتن فضاهای عمومی و ازدیاد حوزه‌های خصوصی شده است. در نتیجه این فرآیند، امکان در کنار هم بودن در بخش‌هایی از فضای شهری از بین رفته و باهم بودن، محدود به خانه شده است. 4. فضاهای مصرف روزبه‌روز بیشتر می‌شوند، آنها ضمن حذف فرودستان، سبب می‌شوند روایت‌های فردی نزد کنشگران این عرصه شکل بگیرد و مشارکت دموکراتیک کمرنگ گردد. 5. علی‌رغم تکثر رخدادهای تاریخی، آنها به‌صورت یادمان در فضای شهری حک نشده‌اند و بدین ترتیب حضور گذشته در شهر کمرنگ و یادآور خاطرات تاریخی نیست.