فرهنگ احترام و سالمندی موفق؛ زمینه ساز سبک زندگی مشارکت-محور برای سالمندان

Abstract

ساختار جمعیتی جوامع به دلایل مختلفی، از جمله بالارفتن سطح سلامت عمومی به سمتی پیش می­رود که افزایش قابل توجه جمعیت سالمند را به دنبال داشته است. چنین تغییراتی موجب شده بسیاری از محققین و کارشناسان توجه بیشتری را معطوف به مسئله سالمندی و سلامت سالمندان در دوره­های پایانی زندگی داشته باشند. در این حوزه در کشورمان نیز مطالعات فراوانی انجام پذیرفته که دامنه گسترده­ای از علوم مختلف را به خود معطوف کرده است. اما آن­چه که اهمیت پژوهش در زمینه سالمندی را بالا می­برد در نظر داشتن ویژگی­های فرهنگی و الگوهای سبک زندگی سالمندان ایرانی است. اگرچه دیدگاه جهانی اعتقاد دارد برای رسیدن به موفقیت در دوران سالمندی، سه شاخصه سلامت بدنی و روانی و نیز تعاملات سازنده اجتماعی برای سالمند ضروری است لیکن، بررسی­ها در بستر فرهنگی جوامع نشان داد که سایر عوامل مانند وضعیت اقتصادی، سطح سواد، محیط و سبک زندگی، همگی در چگونگی تعریف سالمند از موفقیت دخیل هستند. این پژوهش حول موضوع "احترام"، (به عنوان یک شاخصه­ فرهنگی مهم نزد سالمندان ایرانی) و با تاکید بر شناخت شاخصه­های فرهنگ-محور برای ایجاد زمینه­های مشارکت بیشتر ایشان در فضاهای شهری برنامه­ریزی شد. در گام نخست، دیدگاه­های سالمندان از مفهوم "موفقیت" اخذ شده، با تحلیل محتوایی پاسخ­ها، میزان اهمیت احساس ناشی از وجود یا عدم وجود احترام اجتماعی مشخص شدند. نتایج پژوهش تاکید دارند که موضوع احترام و حفظ منزلت سالمندان، یکی از مهم­ترین مشخصه­های منتج از تعاملات سازنده اجتماعی(مثلاً در فضاهای شهری) است و در صورت لحاظ شدن آن، عاملی است موثر در تحقق ایده سالمندی موفق در بستر فرهنگی ایران. این پژوهش در گام بعدی، با انجام یک فاز تکمیلی خلاقه در طراحی کانسپت یک عنصر مبلمان شهری (بر اساس رویکرد طراحی فراگیر)، محصولی را صرفاً با هدف زمینه­سازی تعاملات اجتماعی و مشارکت بیشتر سالمندان پیشنهاد می­نماید.