جامعه‌شناسی تحولات تجدد در ایران

Abstract

این پژوهش، به دنبال ارائه‌ تبیینی جامعه‌شناختی از «تجدد» در ایران است. پرسش اصلی پژوهش این است که «نهادهای اجتماعی در ایران با «تجدد» چه کرده است؟» در این پژوهش، ترکیبی از نظریات «مدرنیته‌ ایرانی»، «تجدد بومی» و «تجدد ملی و تجدد ظلّی» مورد استفاده قرار گرفته است. این نظریات توسط صاحب‌نظرانی مانند تقی آزاد ارمکی، جمشید بهنام و موسی نجفی ارائه شده است. مجموعه‌ این نظریات مبتنی بر دو نکته است: اول این­که مدرنیته با تجدد متفاوت است. دوم این ­که هر جامعه‌ای می‌تواند تجدد ویژه‌ی خود را تجربه کند.<br /> روش پژوهش، اسنادی است. روش گردآوری اطلاعات، کتابخانه‌ای است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که حکومت‌ها در دویست سال اخیر، زمینه‌سازان اصلی ظهور تجدد در ایران بوده‌اند. آن‌ها، غالباً وجه تکنولوژیک ومادی تجدد را دنبال­ کرده‌اند. روحانیت ذیل سه دسته‌ «موافقین»، «مخالفین» و «منتقدین» در جریان­سازی نسبت به تجدد نقش داشته‌اند. روشنفکران ایرانی، در قالب «اثبات، نقد و نفی» به استقبال تجدد رفته‌اند. خلوص شناخت و دلبستگی روشنفکران به تجدد و اصول و دستاوردهای آن، هم نسبت به حاکمان و هم نسبت به روحانیت بیشتر بوده است.