مدرنیته و مواجهه روشنفکران کٌرد در روزنامه کردستان (١٩٠٢-١٨٩٨)

Abstract

مدرنیزاسیون تدافعی امپراتوری عثمانی از منظر سیاسی و نظامی، افول تکثر فرهنگی و پیدایش تمرکزگرایی سیاسی را رقم زد. از منظر اجتماعی و فرهنگی، اصلاح ساختار آموزشی و بروکراسی را به دنبال داشت که منجر به شکل‌گیری اقشار اجتماعی مدرن و پیدایش روشنفکرانی شد که بعدها بانی ایده‌های ناسیونالیسم، لیبرالیسم و روشنگری شدند. پژوهش حاضر با تکیه بر مفاهیم نظری‌ای همچون مدرنیته استعماری، مسئله روشنفکران و ایده ملت و استفاده از روش‌شناسی تحلیل انتقادی گفتمان فرکلاف به بررسی متون روزنامه‌ی کٌردستان (١٩٠٢-١٨٩٨) به‌مثابه یکی از تجلی‌های ایده‌های مدرن روشنفکری اواخر امپراتوری عثمانی می‌پردازد. نتایج تحلیل‌ها نشان می‌دهد روزنامه کٌردستان مدرنیته و مواجهه آغازین با آن را به مثابه روشنگری و درک عقب‌ماندگی سیاسی، اجتماعی و فرهنگی کٌردها توصیف می‌کند. با توجه به بافت موقعیتی و بینامتنیت این روزنامه می‌توان از گفتمان‌های رقیبی همچون گفتمان اصلاحات عثمانی و ملی‌گرایی کٌردی درون آن نام برد. همچنین این گفتمان‌های متناقض برآمده از توسعه ناموزون امپراتوری و شکل‌گیری یک ملی‌گرایی نابهنگام است که چندان پایه‌های مادی‌اش در آن دوران فراهم نبود. خلاصه‌ اینکه، آنچه نسل اول روشنفکری کٌرد از مفهوم مدرنیته برساخت، مفهومی روشنگرانه نسبت به درک عقب‌ماندگی جامعه کٌردی بود که علم، معرفت و یادگیری فنون را راه پیشرفت جامعه کٌردی و اتحاد و فهم تاریخ گذشتگان را مسیر توسعه سیاسی قلمداد می‌کرد. این درک از مدرنیته درواقع بنیان‌گذار دو مسئله اساسی در گفتمان سیاسی-روشنفکری کٌردها بود که عبارتند از: علم و آگاهی به‌مثابه راه برون‌رفت از عقب‌ماندگی جامعه و ایده ملت همچون راه نجات و توسعه سیاسی جامعه کٌرد.