انقلابهای عربی: مطالعهای تطبیقیـ تاریخی (دلالتهایی نظری درباب نظریه های متأثر از انقلاب اسلامی)

Abstract

موج انقلاب‌ها و شورش<strong>‌</strong>های مردمی که از دسامبر 2010 اکثر کشورهای عربی را در برگرفت از رخدادهای نادر تاریخی محسوب می<strong>‌</strong>شود. در این رخداد، چهار رژیم اقتدارگرا در تونس، مصر، لیبی و یمن یکی پس از دیگری به<strong>‌</strong>واسطه انقلاب‌های مردمی در سال 2011 از هم فروپاشیدند و بسیاری دیگر نیز با چالش<strong>‌</strong>های جدی مواجه شدند. در این تحقیق تلاش شده است تا در پرتو دستگاه نظری برآمده از مهم‌ترین سازه‌های نظریه‌های مطرح انقلاب‌ها، به این پرسش پاسخ دهیم که: چه عللی و با چه ترکیب یا ترکیب‌هایی، به وقوع انقلاب در کشورهای عربی منجر شده‌است؟ بدین‌منظور، روش تطبیقی‌ـ تاریخی (کیفی)، با تکنیک اختلاف میل و جبر بولی انتخاب شد و شش‌کشور عربی (تونس، مصر، لیبی و یمن به‌مثابۀ موردهای انقلابی، و الجزایر و مراکش به‌مثابۀ موردهای غیرانقلابی) در یک دورۀ زمانی شش‌ساله (2005 تا 2010) تحت[U1] مطالعه [DU2] قرار گرفت. با مطالعۀ این کشورها و مقایسۀ آنها با یکدیگر، بسیاری از سازه‌های مهم نظریه‌های انقلاب، شأن علّی خود را از دست دادند و نتوانستند تمایزی میان موردهای انقلابی و غیرانقلابی ایجاد کنند. این مطالعه نشان می‌دهد که انقلاب‌های عربی محصول ترکیب متفاوتی از شروط علّی هستند و عوامل علّی مشترک میان آنها اندک بوده‌است. حتی نظریه‌های متأخر انقلاب، که به‌واسطۀ وقوع انقلاب اسلامی به عناصر تبیینی جدیدی مجهز شده بودند، [DU3] نمی‌توانند تبیینی مجاب‌کننده از واقعۀ انقلاب در کشورهای عربی ارائه دهند.